YENIDEN DEGERLEME ORANININ ETKILERI

Dünya Gazetesi / 14.11.2017

            Yeniden degerleme müessesesi vergi mevzuatimizdan, enflasyon düzeltmesi müessesesinin kabulü ile birlikte, 1.1.2004 tarihi itibariyle kaldirilmistir. Ancak pek çok kanunda, tarife, oran, miktar yahut tutarlarin endekslenmesinde yeniden degerleme orani kullanildigindan Kanunda, Maliye Bakanliginin her yil yeniden degerleme oranini belirleyerek ilan etmesine iliskin düzenleme korunmustur (Vergi Usul Kanunu mük. md. 298/B).

            Burada Maliye Bakanliginin yetkisi “bagli yetki”dir. Özünde bu oranin ne olacagi kanunla belli edilmis, bakanliga sadece bu orani ilan etme yetkisi verilmistir. Kanuna göre yeniden degerleme orani, yeniden degerleme yapilacak yilin Ekim ayinda bir önceki yilin ayni dönemine göre Üretici Fiyatlari Genel Endeksinde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artis oranidir.

Türkiye Istatistik Kurumu, 2018 yilinda uygulanacak çesitli oran, tarife, ceza gibi endekslenmis degerlerin belirlenmesine esas olacak yeniden degerleme oraninin temeli olan, Ekim ayindaki 12 aylik ortalamalara göre YI-ÜFE’yi 3.11.2017 günü açikladi. Maliye Bakanligi’da bu orani esas alarak, 484 sayili Vergi Usul Kanunu Genel Teblig ile 2017 yeniden degerleme oranini % 14.47 olarak ilan etti.

            Bu oran 2018 yilinda uygulanacak pek çok vergi, bazen istisna, harç, ceza tutarlarinin belirlenmesinde rol oynayacagi gibi yargilama usulünde de görevli mahkemenin, kesinlesecek veya istinaf yahut temyiz edilebilecek kararlarin belirlenmesinde ölçüte de kaynaklik edecektir. Bu oranin etkileyecegi bazi önemli düzenlemeleri, asagida siralayalim istedik.

            Mesken kira gelirlerine 2017’de 3.900 TL olarak uygulanan istisna tutari ile isyerinde yemek vermeyerek ücretlilerine yemek bedeli ödeyen isverenlerin bu bedellerden 2017 yilinda istisna tuttuklari 14,-TL’lik istisna tutari, 2018 yilinda % 14.47 fazlasi ile uygulanacaktir. Gelir vergisi tarifesinin gelir dilim tutarlari da % 14.47 oraninda artacaktir.

            Veraset ve Intikal Vergisinde istisnalarla birlikte matrah dilim tutarlari da % 14.47 artacaktir. Buna göre 2017 yilinda mirasçi fürug ve es için ayri ayri 176.000 TL olarak uygulanan istisna tutari 2018 yilinda 201.000,- TL’ye yükselecektir.

            Motorlu araç sahiplerince ödenecek motorlu tasilar vergisi ve maktu damga vergisi tutarlarinin da % 14.47 oraninda artmasi gerekmesine karsilik, bu yil söz konusu artislarin halen Yasama Organinda görüsülmekte olan Kanun Tasarisi ile belirlenecek gibi görünmektedir. Pasaport, Ehliyet, yargi harci gibi maktu olarak belirlenmis pek çok harç tutari da % 14.47 oraninda artacaktir.

            Vergi Usul Kanununda yer alan pek çok had veya tutar da yeniden degerleme oranindan etkilenmektedir. Örnegin nihai tüketicilere yapilan satislarda fatura yerine yazar kasa fisi veya perakende satis fisi verebilme siniri 2018’de 1.000,- TL olacak. Bu sinir halen 900 TL olarak uygulanmaktadir. Yine ayni sekilde mükelleflerin aldiklari iktisadi kiymet bedellerini amortismana tabi tutmaksizin dogrudan gider yazabilmelerine iliskin sinir da ayni sekilde yükselecektir..

            Vergi Usul Kanununda maktu tutar olarak belirlenmis cezalar da artiyor. Belge düzenlememe, defterlere kanunla belirlenen sürelerde kayit yapmama, vergi kimlik numarasi kullanmama, ikaza ragmen araci durdurmama, muhasebe standartlarina uymama ve daha pek çok fiilin cezasi 2017 yilinda % 14.47 zamli olarak uygulanacak.

            Emlak vergileri de 2018’de zamlanacaktir. Ancak bu yilin matrah belirlenmesine iliskin genel dönem olmasi dolayisiyla, artis diger yillardaki sekilde yeniden degerleme oranina göre belirlenmeyecek ve 2018 yili için belirlenen arsa/arazi metrekare degerleri ve bina insaat maliyet bedellerine göre belirecektir.

            Yeniden degerleme orani, sadece vergi mevzuatindaki düzenlemeleri etkilemiyor, baskaca mevzuatlara da etkiliyor. Örnegin trafik cezalari, Is Kanunu ve Sendikalar Kanunu uyarinca kesilen idari para cezalari, Rekabet Kurulunca uygulanan para cezalarinin tutarlari da 2018 yilinda yeniden degerleme orani oraninda artiyor.

            YMM’ler tarafindan yapilan tam tasdik ve KDV iade tasdik islemlerinde, alt firma karsit incelemesine tabi tutulmasi gereken had da, 2018 yilinda % 14.47 oraninda artacak. Yillik KDV iadelerinde geçerli asgari iade tutarinin belirlenmesinde de yeniden degerleme orani etkili olmaktadir. Kurumlar vergisi veya gelir vergisi beyannameleri ile muhtasar ve KDV beyannamelerinin SMMM'lere imzalattirilmasina iliskin hadler de her yil yeniden degerleme oraninda artirilarak tespit edilmektedir. 

            Siyasi Partiler Kanununun 66 ve Ek 6 nci maddesi uyarinca, bir siyasi partiye ayni yil içinde yapilabilecek ayni veya nakdi bagisin toplam tutari da her yil yeniden degerleme oraninda artmaktadir.

            Bu hadlerin 2018 yilinda yeniden degerleme oraninda artirilmis tutarlari Maliye Bakanligi tarafindan Genel Tebliglerle kamuya duyurulmaktadir. Önümüzdeki günlerde bu Tebligler pes pese yayinlanacak ve dolayisiyla yasamin ve üretimin maliyeti yaklasik % 14,47 artacaktir.

            Ancak Kanunlarda yeniden degerleme oraninda artis öngörülen düzenlemelerin hemen hemen hepsinde Bakanlar Kuruluna ilgili tutar, had veya tarifeyi daha düsük oranda artirabilme, bazen de daha fazla arttirma yetkisi verilmistir. Bu nedenle sadece yeniden degerleme oranina bakmayip, Bakanlar Kurulu Kararlarini da izlemek gerekmektedir.