Bir iptal de harçlar kanununa

28.01.2010 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 4473 görüntülenme YAZDIR

Bir iptal de harçlar kanununa
28 Ocak 2010, A.Bumin DOGRUSÖZ

Harçlar Kanunu’nun 28. maddesinin birinci fikrasinin (a) bendinde, magdurlari daha fazla magdur eden bir düzenleme yer almistir. Bu düzenlemeye göre, “karar ve ilam harci ödenmedikçe ilgiliye ilam verilmez”. Açiklayalim.
Adli yargida dava açilirken ödenmesi gereken harcin dörtte biri pesin alinir, geri kalan kisim ise mahkeme kararinda haksiz çikan taraftan tahsil olunmak üzere hükme baglanir. Iste söz konusu düzenleme bu harç ödenmedikçe mahkeme kararinin taraflara verilmeyecegini hükme baglamaktadir. 
Düsünün, alacaginiz var, davayi kazanmissiniz, mahkeme bakiye harcin davayi kaybedenden alinmasina karar vermis, siz karari alip icraya koyarak alacaginiza kavusmak istiyorsunuz; ama mahkeme, davayi kaybedenin ödemesi gereken harci ödemedikçe size karari vermiyor. Kaybeden de bu harci dogal olarak ödemiyor. Bu harçlar nispi oldugu ve dava konusu üzerinden ödendigi için, çogu zaman yüksek tutarlara ulasmaktadir. Bu harci ödemeye, bazen kisilerin ödeme gücü dahi yetmeyebilmektedir. 
Oysa Harçlar Kanunu’na göre, karar ve ilam harcinin kararin verilmesinden itibaren iki ay içerisinde ödenmesi gerekmektedir. Bu süre zarfinda ödenmeyen harç tutari, takip edilmesi için mahkeme yazi isleri tarafindan ilgili vergi dairesine bildirilir. Artik bundan sonrasi, vergi idaresinin sorunudur. Idarenin alacagina sahip çikip, süratle takip ve tahsil etmesi gerekir. Oysa anilan düzenleme, idareyi rahatliga sevk etmekte, “Nasil olsa kazanan taraf bunu ödemek zorundadir” düsüncesi ile söz konusu takip gereken süratte yapilmamaktadir. Bir baska anlatimla bu düzenleme ile devlet, takip ve tahsil isini kazanan tarafa yüklemenin rahatligi içerisinde, davayi kazanan tarafa “Sen öde, sonra karsi taraftan almak için icrada ugras” demektedir. 
Hatta bir olayda, davayi kazanan taraf (ki dava konusu isçi alacagidir), davali sirketin adresini degistirme, sirketin içini bosaltma çabalari içinde oldugunu da belirterek harcin idare tarafindan davayi kaybeden taraf takip edilerek tahsil edilmesi gerektigine de isaret ederek mahkemeye dilekçe ile müracaat etmisse de mahkeme, anilan düzenleme dolayisiyla ilamin verilemeyecegine karar vermistir. Söz konusu harcin davaci isçi tarafindan, ekonomik yetersizlik sebebiyle süratle yatirilamamasi sonucu da borçlu sirket meçhule karismistir. 
Bu davada, alacagin bu yüzden tahsil edilememesi üzerine isçi taraf, Avrupa Insan Haklari Mahkemesi’ne müracaat etmistir. Avrupa Insan Haklari Mahkemesi konunun, Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi’ne taraf devletlerin bu sözlesme uyarinca herkese tanimak zorunda olduklari “mahkemeye gitme hakkinin” bir parçasi olduguna ve bu hakkin iç hukuk sitemine ait kurallarla sinirlanmasi, mahkemelerce verilmis nihai ve baglayici kararlarin taraflardan birinin zararina olarak geçersiz kalmasina izin verilmesi halinde, mahkemeye gitme hakkinin ihlal edilmis olacagina karar vermistir. Mahkemeye göre, bu hak açisindan önemli olan teminatlardan birisi de “hâkim kararlarinin uygulanmasinin güvence altina alinmasi”dir. Mahkeme bu Karari ile Türkiye’yi 10.000 Euro maddi, 1.000 Euro manevi tazminat ödemeye mahkûm etmistir (ÜLGER/Türkiye Karari Basvuru No:25321/02 T.26.6.2007) (Kararin tam metni, Istanbul Barosu dergisinin 2009/4 Temmuz-Agustos 2009 sayisinda yayimlanmistir).
Avrupa Insan Haklari Mahkemesi’nin bu kararindan sonra bazi mahkemeler, Türkiye’nin Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi’ni imzaladigini da dikkate alarak uluslararasi sözlesmelerin kanun hükmünde (Anayasa md. 90) oldugundan, anlasma ile kanun hükümlerinin çelismesi halinde anlasma hükümlerinin uygulanmasi gereginden hareketle ve Avrupa Insan Haklari Mahkemesi’nin karari ile Harçlar Kanunu’nun 28/1a maddesi ile sözlesmenin çelistiginin sabit oldugu gerekçesi ile mahkeme kararlarinin talep halinde harç ödenmeden de taraflara verilmesine iliskin kararlar vermeye baslamislardir. 
Nihayet Bolu 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin basvurusunu degerlendiren Anayasa Mahkemesi, 14.1.2010 tarihli oturumunda, Harçlar Kanunu’nun 28. Maddesi’nin birinci fikrasinin (a) bendinde yer alan “Karar ve ilam harci ödenmedikçe ilgiliye ilam verilmez seklindeki ikini cümlesinin anayasaya aykiri olduguna ve iptaline karar vermistir. Bu karar, Resmi Gazete’de yayimlanmakla birlikte yürürlüge girecektir.

28.01.2010 | Referans Gazetesi