Mücbir sebepler ve mükellef haklari

DÜNYA GAZETESI 8.11.2016

Vergi Usul Kanunu'nun 13'üncü maddesinde;

“1. Vergi ödevlerinden her hangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede agir kaza, agir hastalik ve tutukluluk,

2. Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangin, yer sarsintisi ve su basmasi gibi afetler,

3. Kisinin iradesi disinda vukua gelen mecburi gaybubetler,

4. Sahibinin iradesi disindaki sebepler dolayisiyla defter ve vesikalarinin elinden çikmis bulunmasi gibi haller”, mücbir sebep halleri olarak düzenlenmistir.
Ayni kanunun 15'inci maddesinde ise, 13'üncü maddede yazili mücbir sebeplerden herhangi birinin bulunmasi halinde, bu sebep ortadan kalkincaya karar sürelerin islemeyecegi, tarh zaman asiminin islemeyen süreler kadar uzayacagi, bu hükmün uygulanmasi için mücbir sebebin malum olmasi veya ilgililer tarafindan ispat veya tevsik edilmesi gerektigi kurala baglanmistir.

Kanunun 13. maddesinde mücbir sebep halleri düzenlenirken, yukarida metnini de aktardigimiz madde sonunda “gibi haller” denilmek suretiyle maddede sayilan hallerin tahdidi olmadigi, benzer haller de dâhil edilerek kapsamin genisletilebilecegi kabul edilmistir.

Mücbir sebebin kapsaminin yorum yoluyla genisletilmeye elverisli oldugu gerek doktrinde gerekse idari ve yargi anlayislarinda kabul edilmekle birlikte, uygulama alani konusunda gerek idari gerek yargi anlayislarinda daha tutuk yorumlara rastlanilmaktadir.

Bu gün bu konuyu ele almamizin nedeni, bir sirketin temsile yetkili kisisinin "kronik venöz yetmezlik” sebebiyle istirahatli olduguna dair is göremezlik raporunun bulunmasi sebebiyle uzlasmaya geç müracaat etmesi, idarenin talebi süre asimi dolayisiyla ret etmesi ve konunun yargiya tasinmasi dolayisiyla olusan bir yargi kararidir.

Davayi degerlendiren Izmir 1.Vergi Mahkemesi 12.12.2013 gün ve E:2013/690, K:2013/2232 sayili karariyla; “uzlasma basvurusunun seçimlik bir hak oldugu, bu yol seçildigi takdirde ihbarnamelerin teblig tarihinden itibaren otuz günlük süre içerisinde kullanilmasi gerektigi, davaci tarafindan adina re'sen salinan cezali vergilere karsi otuz günlük dava açma süresi içerisinde dava açilmadigi, uzlasma basvurusunun da bu süre geçirildikten sonra yapildigi, Vergi Usul Kanunu'nun 13'üncü maddesinde, vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede agir hastalik halinin mücbir sebepler arasinda sayildigi, basvuru süresinin kaçirilmasina, davacinin kanuni temsilcilerinden olan yönetim kurulu baskaninin hastaligi neden gösterilerek buna iliskin saglik raporu ibraz edilmis ise de seçimlik bir hak olan uzlasma müessesesine basvuru süresinin hesabinda mücbir sebebin dikkate alinmasinin hukuken mümkün bulunmadigi” davayi reddetmistir.

Bu ret karari, Danistay 3. Dairesi’nin E. 2014/4788 K. 2015/510 sayi ve 5.2.2015 tarihli Karari ile ve (1’e 4) oy çoklugu ile onanmistir.

Danistay’in onama karari, önceki içtihatlar ile uyumludur. Yargi anlayisi uzun zamandir mücbir sebep müessesesinin mükellef haklarini kapsamadigi ve vergi ödevlerine iliskin bir müessese oldugu yönündedir.

Mücbir sebep müessesesi, Idari Yargilama Usulü Kanunu’nun dava açma süreleri ile ilgili olarak da yargi nezdinde irdeleme konusu olmus ve içtihatlar, Vergi Usul Kanunu’nda yazili mücbir sebeplerin dava açma süresini etkilemeyecegi yönünde olusmustur.

Bu sonuç ve degerlendirmeler belki, Vergi Usul Kanunu ve Idari Yargilama Usulü Kanunu karsisinda normal karsilanabilir. Ancak mücbir sebep içerisinde bulunan mükellef ve vergi sorumlularini, uzlasma, yargi yoluna basvurma gibi kanunlarda düzenlenmis mükellef haklarindan mahrum etmek, hem hakkaniyetle hem de mükellef haklari kavrami ile bagdasmamaktadir.

Bu nedenle, Vergi Usul Kanunu yeniden yazilmaya çalisilirken, bu konunun da mutlaka degerlendirilmesi gerekmektedir.