GİDER
PUSULASINDA YENİ DÜZEN
Dr.
A. Bumin Doğrusöz
Dünya
Gazetesi 2.11.2021
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı
basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak zorunluluğunda bulunmayan serbest
meslek erbabı ve çiftçiler, belge düzenleme zorunluluğu bulunmayanlara
yaptırdıkları işler ve onlardan satın aldıkları mallar için kendi bastırdıkları
gider pusulasını tanzim ve onlara imza ettirmek zorundadırlar. Ancak bu
yükümlülük, gerçek usulden vergilendirilmeyen çiftçilerden yapılan alımlar için
söz konusu değildir. Gerçek usulden vergilendirilmeyen çiftçilerden yapılan
alımların belgelendirilmesinde kullanılacak belge müstahsil makbuzudur. Gider
pusulası kullanma yükümlülüğünün kaynağı Vergi Usul Kanununun 234. maddesidir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı zaman zaman
çeşitli Genel Tebliğleri ile gider pusulasının uygulanma alanını
genişletmiştir. 221 no’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile arızi serbest meslek
kazancı elde edenlerden alınan hizmetler karşılığı yapılan ödemelerin, 224 no’lu
Gelir Vergisi Genel Tebliği ile kazançları telif kazancı kapsamında olanlara
yapılacak ödemelerin, 230 no’lu Gelir Vergisi Genel Tebliğ ile basit usulde
vergilendirilenlerin belge düzenleme yükümlülüğü altında bulunmadıkları sabit
kıymet satışları karşılığında yapılan ödemelerin de gider pusulası ile (taşıt
satışları için noter satış sözleşmesi) belgelendirilmesinde, 54 no’lu KDV Genel
Tebliği ve 385 no’lu Vergi Usul Genel Tebliği ile tüketicilere yapılan
satışlarda iade veya ürün değiştirmelerinde de gider pusulası kullanılması
gerektiği açıklanmıştır.
Gider pusulalarının uygulama alanı, belgelendirilmesi
gereken ancak Vergi Usul Kanununda özel bir belge öngörülmeyen durumları da
kapsayacak şekilde özelgelerle daha genişletilmiştir. Örneğin bazı özelgelerde,
arızi ticari kazanç elde edenlerden sağlanan mal ve hizmetler için yapılan
ödemelerin, şirket ortağının özel aracının kiralanması karşılığında yapılan
ödemelerin, vergi mükellefi olmayanlardan yapılan taşıt alımları dolayısıyla
yapılan ödemelerin, işyerinin tahliyesi sırasında işyeri sahibine bırakılan
iktisadi kıymetlerin –emsal bedelleri üzerinden- belgelendirilmesinde de gider
pusulası düzenlenmesi gerektiğine ilişkin görüşler yer almıştır.
Seri ve sıra numarası dâhilinde teselsül
ettirilerek düzenlenmesi gereken gider pusulalarında işin mahiyeti, emtianın
cins ve nev’i, miktar ve bedeli, iş ücretini, işi yaptıran ile yapanın veya
emtiayı satın alan ile satanın kimlik bilgileri ve adreslerinin bulunması
gerekmekte olup, taraflardan her birinde birer nüsha kalacak şekilde iki nüsha
olarak düzenlenmesi gerekmektedir.
Vergi Usul Kanunun bu 234. maddesinde, 7338
sayılı Kanunla ve uygulamada yaşanan duraksamaları gidermek amacıyla bazı
değişiklikler yapılmıştır.
İlk olarak, belge düzenleme zorunluluğu
bulunmayanların tamamından yapılacak mal ve hizmet alımlarında gider pusulası
kullanılması gerektiği Kanunda hükme bağlanarak, yukarıda aktardığımız Genel
Tebliğ ve özelgelerle açıklığa kavuşturulmuş haller kapsamında olmaması
sebebiyle duraksama yaşanılan halleri de kapsayacak şekilde konu açıklığa
kavuşturulmuştur.
İkinci olarak, gider pusulasını düzenleme
süresi ihdas olunarak Kanunda bu konuda yer alan boşluk giderilmiştir. Gider
pusulasının malın teslimi veya hizmetin yapılmasından itibaren yedi gün
içerisinde düzenlenmesi zorunluğu getirilmiştir. Bu süre içerisinde
düzenlenmeyen gider pusulalarının hiç düzenlenmemiş sayılacağı da Kanunda hükme
bağlanmıştır. Burada kanaatimizce fatura gibi düşünülerek, makbuz mahiyetinden
çıkartılarak, gider pusulasının ödeme ile bağı koparılmıştır. Zira ödemenin,
gider pusulası düzenlenmesi gereken tarihi izleyen yedi gün içerisinde
yapılmadığı durumlar da söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle kanaatimce artık
gider pusulalarında ödemenin yapılıp yapılmadığının da belirtilmesi
gerekmektedir. Ödeme yapılmayan hallerde ödeme için ileride ayrıca para makbuzu
düzenlenmesi gerekecektir. Aksi halde pek çok özel hukuk ihtilafı doğacaktır.
Öte yandan yeni düzenlemede, yukarıda gider
pusulasında bulunması gerektiğini belirttiğimiz bilgileri içermesi koşulu ile ;
a) Malın veya hizmetin bedelinin, 7 günlük süre süre içerisinde satıcıya;
banka, yetkilendirilmiş ödeme kuruluşları veya PTT aracılığıyla ödenmesi
halinde, bu kurumlarca düzenlenen belgelerin,
b) Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında satın alınan malların
gider pusulası düzenlemek zorunda olanlara iade edilmesinde, iade edilecek
tutarların, banka, yetkilendirilmiş ödeme kuruluşları veya PTT aracılığıyla
iadesinde bu kurumlarca düzenlenen belgelerin,
c) Belge düzenleme zorunluluğu bulunmayan kamu kurum ve kuruluşlarının,
tabi oldukları ilgili mevzuat dâhilinde, yaptıkları işler veya sattıkları
mallar için düzenledikleri belgelerin,
gider pusulası
yerine geçeceği kabul edilmiştir.
7338 sayılı Kanunla yapılan bir başka değişiklikle de gider pusulası
düzenleme zorunluluğuna uyulmadığı veya süre koşuluna uyulmadığı için hiç
düzenlenmemiş sayıldığı haller de özel usulsüzlük cezasını gerektiren fiiller
arasına alınmış ve gider pusulasını düzenlemek ve almak zorunda olanların her
birine, her bir belge için belgede olması gereken tutarın % 10’u oranında ceza
ihdas edilmiştir. Ancak bu ceza, her bir belge bazında -2021 yılı için- 380
Liradan az olamayacak, bir takvim yılı içinde bu sebeple kesilecek ceza toplamı
da 2021 yılı için 190.000 Lirayı aşamayacaktır.
Gider pusulasında yapılan bu değişiklikler 1.11.2021 tarihinde yürürlüğe
girmiştir.