KUR FARKI STOPAJ ILISKISI

Dr. A. Bumin DOGRUSÖZ

Dünya Gazetesi / 13.12.2018

Kurumlar Vergisi Kanunu, dar mükellef kurumlara yapilan bazi ödemelerden stopaj yapilmasini öngörmüstür.  Kanunun 30. maddesinde dar mükelleflere yapilan ödemelerden stopaja tabi tutulmasi öngörülenleri kisaca asagidaki gibi sayabiliriz.

- Birden fazla takvim yilina sari insat ve onarim isleri dolayisiyla yapilan ödemeler

- Serbest meslek faaliyetleri ile ilgili ödemeler

- Gayrimenkul sermaye iratlari kapsamindaki ödemeler

- Bazi menkul sermaye iratlari kapsamindaki ödemeler

- Anonim ve limitet sirketlerden dagitilan kâr paylari

- Telif, imtiyaz, ihtira, isletme, ticaret ünvani, benzeri gayri maddi haklarin satisi, devir ve temliki karsiligi yapilan ödemeler

- Vergi cennetlerinde bulunan kurumlara yapilan ödemeler

            Ancak vergi mevzuatimizda vergi cennetleri belirlemesi yapilmadigi için, vergi cennetlerinde bulunan kurumlara yapilan ödemeler üzerinden stopaj yapilmamaktadir.   

            Bu stopajin dar mükellefe hesaben veya nakden ödeme sirasinda yapilmasi ve bu tarihe göre verilecek muhtasar beyanname ile beyan edilerek ödenmesi gerekmektedir.

            Nakden ödeme ile kastedilen fiilen ödemedir. Hesaben ödeme ise, stopaja tabi kazanç ve iratlari hak sahiplerine karsi borçlu durumda gösteren her türlü kayit ve islemleri ifade etmektedir (GVK md. 96, KVK md.30/10).

            Yurt disindan yapilan hizmet alimlari dolayisiyla gelen faturalarin defterlere kaydedilmesi ve dar mükellefin alacaklandirilmasi, vergi kanunlarimizda hesaben ödeme olarak nitelendirilmis oldugundan, fatura tutarinin (bu tutar net ödeme tutari kabul ediliyorsa brütlestirilerek) stopajin yapilmasi ve muhtasar beyanname ile beyani gerekmektedir. Fiili ödemenin de ayni tarihte olmasi halinde bir sorun yoktur.

            Ancak ödemenin ileri bir tarihte olmasi halinde ve hesaben ödeme tarihine göre kurun degismesi halinde, kur farki üzerinden tekrar stopaj yapilip yapilmayacagi konusu tartismalidir. Örnegin faturanin geldigi ve defterlere kaydedildigi tarihte kurun 4,50 TL, buna karsilik fiili ödeme tarihinde kurun 5,10 TL olmasi ve ödeme tutarinin da 1.000 Dolar olmasi halinde, ayrica aradaki 500 TL üzerinden stopaj yapilmasi gerekmekte midir?

            Bir görüse göre, kur artisindan kaynaklanan fark üzerinden de stopaj yapilmasi gerekmektedir(1). Bu görüsü savunanlara göre, fiili ödeme tarihinde kurun tersine dönmesi halinde ise, vergi idaresinden hata hükümlerine göre fazla stopaj yapildigi gerekçesi ile düzeltme talep edilmesi gerekmektedir.    

            Bu görüse katilmak, bence mümkün degildir. Zira stopajin yapilacagi ani belirleyen 96. madde, “nakden veya hesaben” ödeme aninda stopaj yapilmasini emretmektedir. Nakden ve hesaben kelimeleri arasindaki baglaç, dikkat edilirse, “veya” seklidedir. Bu da Kanun koyucunun, hangisi önce gerçeklesirse, o noktada stopaj yapilmasini istedigini göstermektedir. Eger kanunkoyucu her iki asamada da stopaj yapilmasini öngörse idi “ve” baglacini kullanirdi. Bu nedenle stopaja tabi tutulmus bir ödemenin ikinci kere stopaja tabi tutulmasi için kanunda bu konuda bir düzenlemenin yer almasi gerekmektedir. Böyle bir düzenleme ise yoktur. (Nitekim kur farklarini doktora tezi olarak irdeleyen degerli bir çalismada da -ki bu konuda bildigim kadari ile tek kitaptir- ayni sonuca varilmistir)(2).

1.    (1) Mehmet MAÇ, Kurumlar Vergisi, 3. Basi, Istanbul 1999, sf:825

2.    (2) Celal ÇELIK, Kur Farklarinin Vergilendirilmesi, Istanbul 2012, sf:262