MAL
BILDIRIMI
(23.6.2015 tarihli DÜNYA Gazetesinde
yayimlanmistir)
Kamu borçlarini süresinde ödemeyenler
hakkindaki cebri takip, 6183 sayili Amme Alacaklarinin Tahsil Usulü Hakkinda
Kanuna göre yapilmaktadir ve kamu alacaklisi kurumun borçluyu bu kanuna göre
takibi, kural olarak ödeme emrinin tanzim ve tebligi ile baslar. Ödeme emri tebliginin borçluya yükledigi en
önemli görev veya yük, hiç süphesiz borcu 7 gün içinde ödemektir. Ancak borcun
7 gün içinde ödenmeyecek olmasi halinde, borçlunun mal bildiriminde bulunmasi
gerekmektedir.
6183 sayili Kanunun 59 uncu maddesine
göre mal bildirimi; “kamu borçlusunun, kamu alacagini karsilayacak miktarda,
gerek kendi elindeki, gerekse üçüncü sahislar elindeki tasinir ve tasinmaz mallari
ile alacak ve haklarinin; nev’ini, mahiyetini ve miktarini veya mali olmadigini
ve yasayis tarzina göre geçim kaynaklari ile buna nazaran borcunu ne sekilde
ödeyebilecegini tahsil dairesine yazili veya sözlü olarak beyan etmesidir.”
Mal bildirimi ile kamu görevlileri ve
kamusal islerde çalisanlarin belli araliklara ve/veya belli kosullarda yapmak
zorunda olduklari mal beyani (servet beyani) ile karistirilmamasi gerekir. Mal
beyaninda tüm mal, hak ve alacaklarin beyani zorunlulugu söz konusu iken, mal
bildiriminde asil olan borcu karsilayacak miktarda mal bildiriminde
bulunmaktir. Borç miktarini asan malvarliginin bildirilmesi zorunlu ve gerekli
degildir.
Mal bildirimi mutlaka bir malin
bildirilmesini ifade etmez. Haczedilebilir mali olmayan borçlularin haczedilebilecek
nitelikte mallari olmadigini bildirmeleri de mal bildirimi hükmündedir.
Mal bildiriminde borçlu malin degerini
de göstermekle birlikte, bildirilen malin borcu karsilayip karsilayamayacaginin
takdiri alacakli kamu idaresine ait bulunmaktadir. Alacakli kamu idaresince, beyan
olunan mallarin borcu karsilayamayacagina veya haciz ve satisinin çok güç
olacagina kanaat getirilmesi halinde, borçludan ek bildirimde bulunmasi
istenebilir.
Borçlunun mal bildiriminde bulunmus
olmasi, alacakli idare tarafindan alacagin mutlaka beyan olunanlardan tahsil
edilecegi anlamina gelmemektedir. Alacakli idare, mal bildirimi disinda kendisi
tarafindan tespit edilen mallari da, mal bildirimindeki mallarla birlikte veya
onlara tercihan haczedebilir.
Maliye
Bakanligi A/1 sayili Tahsilat Genel Tebliginde, 59 uncu maddede yer alan
borçlunun “her türlü gelirlerini” ve “yasayis tarzina göre geçim kaynaklarini”
ve “buna nazaran borcunu ne suretle ödeyebilecegini” bildirme yükümlülügünün, borca
yetecek kadar mal bildiriminde bulunmayanlari kapsadigini, borcuna yetecek
kadar mal bildiriminde bulunan borçlularin, bu hususlari da ayrica bildirme
zorunluluklarinin olmadigini açiklamistir.
Ancak
Kanunun 114. maddesinde, mal bildiriminde mali olmadigi yönünde bildirimde
bulunanlara ayrica son adreslerini, varsa devamli mükellefiyetlerinin bulundugu
dairelerin listesini, nüfus suretlerini verme yükümlülügü getirilmistir.
Kamu borçlusunun bir tüzel kisi olmasi
halinde, mal bildiriminde bulunma yükümlülügü kanuni temsilcisine aittir.
Kamu borçlusunun ödeme emri ile
istenen alacagin tamamina karsi dava açmasi halinde mal bildiriminde bulunma
süresi, Vergi Mahkemesinin kararina kadar uzamaktadir. Buna karsilik borcun bir
kisminin dava edilmesi halinde mal bildiriminde bulunma süresi sadece dava
konusu yapilan kisim için uzar.
Mahkeme Kararinin davanin reddi
yönünde olmasi halinde ( kismen reddi yönünde olmasi halinde reddedilen kisim
için) borçlunun ayrica bir bildirimi beklemeksizin ret kararinin kendisine
teblig tarihinden itibaren 7 gün içinde ret olunan tutar kadar mal bildiriminde
bulunmasi gerekmektedir.
Öte yandan davanin yürütmeyi
durdurmadigi hallerde, örnegin ihtirazi kayda dayanilarak açilan davalarda, yürütmenin
durdurulmasi karari verilmedigi müddetçe takip islemleri süreceginden, ödeme
emri tebligi halinde yine mal bildiriminde bulunma zorunlulugu söz konusu
olacaktir. Buna karsilik ihtiyati haciz yolu ile borcu karsilayacak degerde mal
haczi yapilmis olmasi halinde, borçlunun dava sonucunda ayrica mal bildiriminde
bulunmasina gerek bulunmamaktadir.
Ödeme emrine karsi mal bildiriminde
bulunulmamasi (md. 60) veya gerçege aykiri bildirimde bulunulmasi (md. 111)
yahut yetersiz mal bildiriminde bulunanlarin yasayis tarzlarinin mal bildirimi
ile uyumlu olmamasi (md. 111) veyahut yeterli mal bildiriminde bulunmayanlarin
sonradan edindikleri mal ve gelir kaynaklarini bildirmemeleri (md.112) mali
olmadigini bildirenlerce 114. maddede yazili ek bilgilerin verilmemesi filleri
için hürriyeti baglayici ceza öngörülmüstür.
Dogru mal bildiriminde bulunan ya da
haczi kabil mal veya gelirinin bulunmadigini dogru olarak beyan eden borçlulara
bu cezalarin uygulanmasi söz konusu degildir.
Anayasamizin 38. maddesinde ekonomik
suça ekonomik ceza ilkesi benimsenmisse de, burada yaptirima baglanan fiiller, nakdi
borcun ödenmemesi seklindeki fiil olmayip, kanundan kaynaklanan sekli
yükümlülüklerin süresinde yerine getirilmemesinden veya yaniltici sekilde
yerine getirilmesinden kaynakli fillerdir. Öte yandan idarenin hürriyeti
kisitlayici ceza uygulama yasagi (Anayasa md. 38/11) dolayisiyla bu cezalara
icra hakimliklerince hükmedilmektedir.