Defter tasdikleri

07.12.2009 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 4427 görüntülenme YAZDIR

Defter tasdikleri
7 Aralik 2009, A.Bumin DOGRUSÖZ

Türk Ticaret Kanunu’nun 66. maddesine göre; her tacir ticari isletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak münasebetlerini ve her is yili içinde elde edilen neticeleri tespit etmek maksadiyla bazi defterleri tutmaya mecburdur. Bu defterler tüzel kisi tacirler için, yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ve karar defteri seklinde belirlenmistir. Gerçek kisi tacirlerin tutmasi gereken defterler de karar defteri hariç, aynidir. Kanun, bunlarin disinda tacirlere, isletmenin mahiyet ve önemine göre gerekli defterleri tutma yükümlülügünü de yüklemis ancak bu konudaki belirlemeyi ticari isletmelere birakmistir. Ticari defterlerin tasdiki konusunu daha önce de ele almistik. Ancak içinde bulundugumuz ayin, izleyen yil kullanilacak defterler için tasdik dönemi olmasi sebebiyle tekrar aktaralim istedik.   
Türk Ticaret Kanunu’nun 69. maddesinin 4884 sayili kanunla degisen sekline göreyse; 
– Sirket kurulus asamasinda yukarida belirtilen defterlerin kullanilmaya baslanmadan önce tacir tarafindan ticari isletmenin bulundugu yerin ticaret sicili memurluguna veya notere ibraz edilerek tasdik ettirilmesi,
– Sirketin müteakip yil defterleri ile kullanilmasi zorunlu diger defterlerin ise Vergi Usul Kanunu’nun defterlerin tasdikine iliskin hükümlerine göre tasdik ettirilmesi,
gerekmektedir. 
Ayni madde hükmü uyarinca her tacir, tutmaya mecbur oldugu diger defterlerle tutmak istedigi defterlerin her birinin nevi ve mahiyetleriyle sayfa sayilarini gösteren iki nüsha beyannameyi bu defterleri kullanmaya baslamadan önce sicil memuruna vermeye mecburdur.
Öte yandan Ticaret Kanunu’nun 70. maddesinde bir yil için tutulan yevmiye defterinin yeni senenin en geç ocak ayi sonuna kadar notere ibraz edilip son kaydin altina noterce “görülmüstür” sözü yazilarak mühür ve imza ile tasdik ettirilmesinin sart oldugu; 72. maddesinde ise envanter defterine geçirilen envanter ve bilançonun kurumlarda idare islerine salahiyetli olan kimseler tarafindan imza ve notere ibraz olunacagi, noterin yapacagi muamele hakkinda yevmiye defteriyle ilgili tasdik hakkindaki 70. madde hükmünün uygulanacagi hükme baglanmistir. (Bu tasdik islemleri uygulamada kapanis tasdikleri olarak adlandirilmaktadir. Defteri kebir içinse böyle bir uygulama öngörülmemistir.)
Vergi Usul Kanunu, defterlerden “defteri kebir” için tasdik zorunlulugu öngörmemistir. Bu defterin tasdik zorunlulugu Ticaret Kanunu’ndan gelmektedir. Ayni sekilde, “kapanis tasdiki”, sadece ticaret hukuku açisindan söz konusudur. Vergi hukukunda, defterlere kapanis tasdiki yaptirma yükümlülügü yoktur. Dolayisiyla defteri kebirin tasdiksiz kullanilmasinin veya defterlere kapanis tasdiki yaptirmamanin yaptirimi, sadece ticaret hukuku için söz konusudur, vergi mevzuati bakimindan bir yaptirim söz konusu degildir. 
Defterlerin tasdik zamani ise kanunun 221. maddesinde düzenlenmis olup, maddenin 4884 sayili kanunla degisen sekline göre; öteden beri ise devam etmekte olanlarin defterin kullanilacagi yildan önce gelen son ayda (takvim yili esasina tabi olan mükellefler aralik ayinda, özel hesap dönemine tabi olanlarda ise hesap döneminden önce gelen son ayda) defterlerin tasdik ettirilmesi gerekmektedir. 
Bu konuda duraksama yaratan konulardan birisi, TTK’nin 66’nci maddesi geregi sermaye sirketlerinin tutmak zorunda oldugu karar defterlerinin de her yil tasdike tabi olup olmadigidir. Geçmiste bu konuda bir tartisma da yasanmistir. Bu defterin sadece kullanilmaya baslamadan önce bir defa tasdik ettirilmesi gerekli ve yeterlidir. Söz konusu defterlerin sayfalarinin bitmesi halinde yeni bir defter tasdik ettirilir ve bitene kadar kullanilir. Yoksa bu defterin her yil yeniden tasdik ettirilmesi veya ara tasdikinin yaptirilmasi söz konusu degildir. (Noterler Birligi’nin 25.3.2004 tarih ve 15 sayili genelgesi). Ayrica bu husus, Sanayi ve Ticaret Bakanligi Iç Ticaret Genel Müdürlügü’nün 9.1.2004 tarih ve 599 sayili yazisi ile TÜRMOB’a da bildirilmistir. 
Mükelleflerin, farkli adreslerde, farkli faaliyet kollarinda faaliyetlerinin bulunmasi halinde, bu faaliyetlerin tek bir mükellefiyetle ilgili olmasi halinde, bütün isyerleri için bir defter tasdik ettirmeleri ve her faaliyeti bu defterin ayri ayri bölümlerinde izlemeleri gerekmektedir. Bu nedenle, farkli adreslerde, farkli konularda faaliyette bulunan mükelleflerin, farkli faaliyet kollarinin da tek bir mükellefiyetle ilgili olmasi halinde, bu isyerlerinin her biri için ayri defter tasdik ettirmeleri mümkün degildir (Noterler Birligi’nin 2006/52 sayili genelgesi).
Serbest bölgelerde gerçek veya tüzel kisi olarak ticari faaliyet gösteren kullanicilarin bilanço usulüne göre defter tutmalari zorunlu olup, diger tam mükellefler gibi defterlerini tasdik ettirmeleri gerekmektedir. Serbest bölgelerde faaliyet gösteren subelerin de sube hesaplarinin izlenecegi yasal defterlerini tasdik ettirerek kullanmalari gerekmektedir.
Tacirlerin kullanacaklari defterleri süresinde tasdik ettirmeleri büyük önem tasimakta olup, tasdik yükümlülügüne gerektigi gibi uyulmamasi hem ticaret hukukunda hem de vergi hukukunda ayri ayri agir yaptirimlari gündeme getirebilmektedir.

07.12.2009 | Referans Gazetesi