A.S. Hisselerinin
Devrinde Vergi
(24.12.2015
tarihli DÜNYA Gazetesinde yayimlanmistir)
Gerçek
kisilerin kapali veya aile tipi olarak adlandirilan anonim sirketlerde sahip
olduklari hisse senetlerini elden çikartmalari yoluyla sagladiklari kazançlar, Gelir
Vergisi Kanunumuzun mükerrer 80. maddesi kapsaminda deger artis kazanci olarak
kabul edilmistir. Bu yazimizda bu kazançlarin vergilendirilmesini
irdeleyecegiz. Borsada islem gören senetler ise bu yazimizin konusu disindadir.
Anilan maddede, miras yahut
bagis gibi yolarla karsiliksiz (ivazsiz) olarak iktisap edilenler hariç olmak
üzere tam mükellef kurumlara ait hisse senetlerinin iktisap tarihinden itibaren
iki yil içinde veya iktisaptan evvel elden çikartilmasindan saglanan
kazançlarin deger artis kazanci olarak vergiye tabi oldugu hükme baglanmistir. Maddeye göre; ivazsiz elde olunan hisse
senetlerinin elden çikartilmasi ile bir bedel (ivaz) karsiligi edinilen hisse
senetlerinin iktisap tarihinden itibaren iki yil geçmesinden sonra saglanan
kazançlar, gelir vergisinin konusuna girmemektedir.
Ancak hemen belirtelim ki bu
düzenleme, gerçek kisilerin sahibi olduklari hisse senetleri için geçerlidir.
Dolayisiyla, ticari isletmelere dahil hisse senetlerinin elden çikarilmasindan
elde edilen kazançlar için geçerliligi yoktur.
Hisse senetlerinin iktisap
tarihinden itibaren iki yil geçtikten sonra elden çikartilmasi halinde dogan
kazancin vergilendirilmeyecek olmasi, hisse senedinin iktisap tarihinin
bilinmesini önemli kilmaktadir. Bu nedenle, hisse senedi alim satimi yapanlarin
vergisel yükümlülüklerini tam olarak yerine getirebilmeleri açisindan hisse
senetlerinin iktisap tarihini bilmeleri gerekmektedir.
Burada karsilasilan sorunlardan
biriside, sirketlerin iç kaynakli sermaye artirimlari dolayisiyla edinilen
bedelsiz hisse senetlerinde, iki aylik sürenin nasil hesap edilecegidir. Maliye
Bakanliginin 232 sayili Gelir Vergisi Genel Tebliginde kabul ettigi görüse
göre, hisse senetlerinin elden çikarilmasindan dogan kazançlarin
vergilendirilmesinde, sirketlerin yeniden degerleme fonlarini, gayrimenkul
satis kazançlarini veya geçmis yil kârlarini yahut benzeri iç kaynaklarini
sermayeye eklemeleri dolayisiyla sahip olunan hisse senetlerinin iktisap tarihi
olarak, daha önceden sahip olunan ve bedelsiz hisse senedinin elde edilmesine
kaynaklik eden hisse senetlerinin iktisap tarihi esas alinacak ve süre buna
göre hesaplanacaktir.
Sirketlerin dis kaynakli
sermaye artirimlarindan edinilen bedelli hisse senetlerinin iktisap tarihini
tespit açisindan ise, bu sentlerin rüçhan haklarina bagli olarak elde edilip
edilmedigine göre bir ayirim söz konusudur. Anilan Genel Teblig açiklamasina
göre, hisse senedi sahipleri tarafindan rüçhan hakki kullanilmak suretiyle
itibari degerleri ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden iktisap tarihi
olarak, sahip olunan ve rüçhan hakkini saglayan eski hisse senetlerinin iktisap
tarihi esas alinacaktir. Buna karsilik ortaklarin rüçhan haklari sinirlanmak suretiyle
yapilan sermaye artirimlarinda, bir baska deyisle rüçhan haklarina
dayanilmayarak edinilen hisse senetlerinde ise, ortaklarca yeni bir alim
isleminin gerçeklestigi kabul edilerek, bu satilan yeni hisselerin iktisap
tarihine itibar edilecektir.
Belirli bir sirketin hisse
senedinden degisik tarihlerde alimlar yapildiktan sonra, alinan hisse
senetlerinin bir kisminin elden çikarilmasi halinde mükellefler elden çikarilan
hisse senetlerinin hangi islem ile veya hangi tarihte alinan hisse senetleri oldugunu
bizzat kendileri belirleyecektir. .
Buradaki kazancin tespitinde,
satis bedelinden elden çikarilan hisse senetlerinin maliyet bedelinin düsülmesi
gerekmektedir. Maliyet bedeli, iktisadi bir kiymetin iktisap edilmesi dolaysiyla
yapilan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamidir (VUK. md.
262).
Ancak bazi hallerde maliyet bedeli
özel hesaplamalari gerektirmektedir. Sirketlerin iç kaynaklarindan sermaye
yedeklerini sermayelerine eklemeleri yoluyla artiriminda bulunduklari hallerde,
bu islem sonrasinda, gerek önceden sahip olunan gerekse sermaye artirimi
dolayisiyla alinan hisse senetlerinin maliyet bedeli, daha önce sahip olunan
hisse senetlerinin maliyet bedelinin, sermaye artirimi sonrasinda sahip olunan
toplam hisse senedi sayisina bölünmesi suretiyle tespit edilecektir.
Sirketlerin kâr yedeklerini kullanmak suretiyle sermaye artiriminda
bulunduklari hallerde ise, bu islem dolayisiyla sahip olunan hisse senetlerinin
maliyet bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin maliyet bedeli ile
yeni alinan hisse senetlerinin itibari degerleri toplaminin sermaye artirimi
sonrasinda sahip olunan toplam hisse senedi sayisina bölünmesi suretiyle
hesaplanacaktir.
Bu
konuya gelecek yazimizda da devam edecegiz.