GECIKME FAIZININ HESAP SÜRESI

(5.11.2015 tarihli DÜNYA Gazetesinde yayimlanmistir)

            Geçen yazimda gecikme faizi ile gecikme zammi müesseselerini karsilastirmistim. Bu yazimda da gecikme zamminin normal vade tarihinden hangi tarihe kadar hesaplanmasi gerektigi konusunu, pismanlik zammi ile birlikte irdelemeye çalisacagim.

            Vergi Usul Kanununun 112. maddesine göre gecikme faizinin tahakkuk tarihine kadar hesaplanmasi gerekmektedir.   Ayni esas pismanlik zammi için de geçerlidir. Ancak bu hükmü hemen sekli olarak sahiplenmek, bazen haksiz ve yaniltici sonuçlar verebilmektedir. Buradaki hükmün, özüne inilerek faiz kavraminin içerigi ile birlikte yorumlanmasi gerekmektedir.

            Faiz, bir baskasinin (konumuz açisindan hazinenin) parasinin haksiz olarak kullanilmasi dolayisiyla ödenen ve alacaklinin parasina tasarruf edememesi dolayisiyla mahrum kaldigi ekonomik çikarin karsiligi olarak ödenmektedir.

            O halde faizin, alacaklinin (hazinenin) parasina kavusmus sayilacagi tarihe kadar hesaplanmasi gerekmektedir. Bu, bazen gecikme faizinin veya pismanlik zamminin dogumuna yol açan verginin tahakkukundan önce gerçeklesebilmektedir. Örnegin bir sirketin 2011 yilinda yasal olarak ayirma hakkina sahip oldugu bir karsiligi fazla ayirdigini, ancak izleyen yilda bu karsiligi matraha ekledigini düsünelim. Bir baska sirketin de 2011 yilinda yenileme fonuna alacagi demirbas satis kazancini fazla olarak fona aldigini, ancak bu fonu kullanmamasi dolayisiyla 2014 yilinda vergi matrahina dahil ederek vergilendirdigini düsünelim. Her iki sirketin 2011 yilindaki bu haksiz islemlerinin 2015 yilinda tespit edildigini ve haksiz islem tutari kadar re’sen tarhiyat yapildigini, re’sen tarh edilen vergilerin ise 2015 yilinda tahakkuk ettigini düsünelim.  Vergi her ne kadar 2015 yilinda tahakkuk etti ise de, birinci örnekte hazine zarari izleyen yil, ikinci örnekte ise 2014’de kalkmistir. Birinci örnekte bir yillik, ikinci örnekte ise üç yillik gecikme faizi hesaplanmasi gerekmektedir. Nitekim pek çok Danistay Karari da hazine zararinin ortadan kalktigi tarihten itibaren gecikme faizinin hesaplanamayacagi yönündedir.

            Konunun geçici vergi açisindan da bu sekilde degerlendirilmesi gerekmektedir. Örnegin bir yilin son dönem geçici vergi beyannamesinde matrah farki saptanmasi halinde re’sen tarh edilen vergi üzerinden hesaplanacak geçici verginin, bu verginin yillik beyannameden mahsup edilecegi tarihe kadar hesaplanmasi gerekmektedir. Zira bulunan fark vergi, yillik beyannameden mahsup edilmemek suretiyle zaten ödenmis olmakta ve hazine zarari ortadan kalkmaktadir. Hazine bu suretle alacagina kavusmus olacaktir. Mükellefin söz konusu geçici vergi beyannamesini düzelterek örnegin iki yil sonra pismanlikla beyanda bulunmasi halinde de pismanlik zamminin, pismanlikla beyan üzerine tahakkuk eden verginin tahakkuk tarihine (ki pek çok halde bu vergi zaten terkin edilecektir) kadar degil, bu vergi süresinde beyan edilse idi, mahsup edilebilecegi tarihe kadar hesaplanmasi gerekmektedir.

            Örnegi son dönem geçici vergi beyannamesi için verdik. Peki, önceki geçici vergi dönemleri için uygulamanin nasil olmasi gerekmektedir. Bu sorunun cevabini ise bir yargi karari ile verelim.

            2009 yili üçüncü dönem geçici vergi beyannamesini düzelterek haziran 2010’da düzeltme beyannamesini  pismanlikla veren bir mükellefe, ortaya çikan fazla geçici vergi üzerinden, pismanlikla beyan tarihine kadar pismanlik zammi hesaplanmistir. Mükellefin dava açmasi üzerine Yerel Mahkeme pismanlik zamminin, kurumlar vergisi beyannamesinde bu verginin mahsup edilecegi gerekçesi ile yillik beyanname tarihine kadar hesaplanmasi gerektigine hükmetmistir. Mahkeme, verginin yillik beyanname tarihine kadar mükellef tarafindan haksiz olarak kullanildigi, bu süre kadar kendisine haksiz yarar sagladigi gerekçesine dayanmistir.

            Bu karari temyiz yolu ile inceleyen Danistay 4. Dairesi E.2011/5313 K.2014/3205 sayi ve 8.5.2014 sayili Kararinda, “yil içerisinde ödenen geçici vergiler kümülatif olarak toplanip yillik beyanname verme döneminde gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilir. Bir geçici vergi döneminde tahakkuk edip ödenen geçici vergi, bir sonraki dönem toplam matrah üzerinden hesaplanan geçici vergiden  mahsup edilip kalan kisim ödenir. Yil içerisinde ödenen geçici vergiler için uygulama bu sekildedir. Dolayisiyla 2009 yili 3. dönemi kurumlar geçici vergi beyannamesinin eksik beyan edilmesi sonucu eksik beyan edilen tutar kadar ödenmeyen geçici vergi için hesaplanacak pismanlik zamminin bir sonraki geçici vergiden mahsup edilecegi tarihe kadar hesaplanmasi gerek”tigne hükmetmis ve Yerel Mahkeme Kararini bozmustur.

            Geçici vergi beyannamesini pismanlikla verenler veya bir sebeple gecikme faizi ödemekle yükümlü kalanlar için önemli bir karar. Bir kenara not etmekte yarar var.