TAZMINATLARIN GIDERLESTIRILMESI

05.05.2015 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 4907 görüntülenme YAZDIR

TAZMINATLARIN GIDERLESTIRILMESI

(5.5.2015 tarihli DÜNYA Gazetesinde yayimlanmistir)

Is hayatinda isletmeler, basta isçilerin geçirdikleri is kazalari nedeniyle ödenen tazminatlar olmak üzere çok çesitli sebeplerle tazminat ödeme durumunda kalabilmektedirler.

Bu tazminatlarin bazilari taraflar arasindaki baslangiçta yapilan sulh sözlesmesine, bazilari mahkeme kararina, bazilari da mahkemeden vazgeçme ve sikâyetçi olmama karsiliginda, yani yine sulh sözlesmesi sonucu ödenmektedir.

            Biz bu yazimizda bu tazminatlarin gider olabilme özelligi üzerinde durmak istiyoruz.

Kurumlar Vergisi Kanununun (KVK) atfi dolayisiyla kurumlara da uygulanan Gelir Vergisi Kanunu'nun 40/3. maddesine göre "Isle ilgili olmak sartiyla mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar" gider olarak yazilabilir. Buna karsilik ayni Kanunun "kanunen kabul edilmeyen giderler"i düzenleyen 41/6. maddesine göre "tesebbüs sahibinin suçlarindan dogan tazminatlar" gider yazilamaz. Bu hükmün bir benzeri KVK md. 11/g’de de yer almistir.

Bu maddelere göre, ticari faaliyetle ilgili olmak ve suç olusturmamak kosulu ile sözlesmeye, mahkeme kararina veya kanun emrine istinaden ödenen tazminatlar gider yazilabilecek; buna karsilik tazminata yol açan fiilin kanunlarla suç kabul edildigi hallerde tazminat, sözlesmeye, mahkeme kararina veya kanun emrine istinaden ödense dahi gider yazilamayacaktir.

Suç kavrami, hukuk düzeninin ceza veya güvenlik tedbiri yaptirimina bagladigi yasaklanmis davranisi ifade etmektedir. Oysa kusur, kisaca ve kabaca "bilerek veya bilmeyerek bir fiili geregi gibi yapmamak veya gerekli özeni göstermemek" seklinde tanimlanabilir. Bir kisi fiilinde kusurlu olabilir ama bu kusuru suç olusturmayabilir. Bütün kusurlu hareketler de, ayni zamanda suç veya kabahat olusturmaz. Dolayisiyla is kazasinin olusumunda isverenin suç niteliginde bir fiili söz konusu degilse, bize göre isçiye (veya mirasçilarina) yahut yaptigi masraflarin rücuu dolayisiyla SGK'ya ödenen tazminatlarin gider yazilabilmesi gerekmektedir.

            Buna karsilik, ayni esaslarin benimsendigi KVK md. 11/g’nin madde gerekçesinde hukuk kavramlari son derece özensiz olarak kullanilmis olup, bir yerde “suç sayilan filler”den, bir yerinde de “kusur sayilan haller”den söz etmektedir. Ancak bunun hiçbir önemi yoktur. Çünkü Vergi Usul Kanunu 3. maddesinde açikça, lafzin açik oldugu hallerde, baska bir yorum yönteminin kullanilmasi yolu kapatilmistir. Daha önceki bir yazimda da vurguladigim gibi, yasama organinin görüsünü yansitmayan, sadece tasariyi hazirlayanin görüsü niteliginde olan ve yayinlanmayan, dolayisiyla herkes tarafindan bilinmesi zorunlulugu söz konusu olmayan gerekçelere göre yorum, mümkün degildir. Ancak idare, uygulamada gerekçede yer alan kusur kavramini kendisine esas almistir.

Ögretide de konuyu tartismadan Bakanlik görüsü dogrultusunda, bir baska deyisle kusur kavramini esas alarak irdeleyen çalismalar oldugu gibi; aksi yönde, yani suç kavramini esas alan görüsler de mevcuttur. Kisacasi, bu konu ögretide tartismalidir. 

Uygulamada Idari Anlayisi yansitan pek çok özelgede, kanunun lafzi yorumu ile çelisir sekilde, kusur kavrami esas alinmistir. Örnegin Izmir Vergi Dairesi Baskanliginin 244 sayi ve 23.2.2012 tarihli Özelgesinde(…) isle ilgisi olsa dahi kurumun kendisinin, ortaklarinin, yöneticilerinin ve çalisanlarinin sahsi kusuru nedeniyle ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar gider yazilamaz”; Istanbul Vergi Dairesi Baskanliginin 728 sayi ve 24.2.2012 tarihli ÖzelgesindeIs Mahkemesi Kararina %50 kusur orani dikkate alinarak hesaplanip ödenen tazminat, isgöremezlik ödenegi ve hastane masraflarinin KVK 11/g maddesine göre gider yazilmasi mümkün degildir”; Denizli Vergi Dairesi Baskanliginin 75 sayi ve 26.5.2014 tarihli Özelgesinde, “bir araca alarm cihazinin hatali montaji sonucu yanan araç için mahkeme kararina istinaden ödenen tazminatin; kurumunuz ve çalisanlarinin kusurundan kaynaklanmasi nedeniyle KVK 11/g maddesi uyarinca gider olarak yazilmasi mümkün bulunmamaktadir” görüsü yer almistir.  

Kisacasi bakanlik, kanunun lafzinda yer alan "suç" kavramini, gerekçeye dayanarak "kusur" olarak anlamaktadir. Oysaki kusur suçtan, farkli bir kavramdir. Yargi anlayisinda ise konu farkli degerlendirilmektedir. Örnegin Danistay 3. Dairesi'nin 5.4.1995 gün ve E.1994/2892 K.1995/1147 sayili kararinda, bir is kazasi nedeniyle isçisine kusuru oraninda mahkeme kararina göre tazminat ödeyen ve ödedigi tazminati gider yazan bir mükellefin davasinda, “tazminatin isverenin kusuru dolayisiyla ödendigi ve bu sebeple gider yazilamayacagi sebebiyle yapilan cezali tarhiyatin, tesebbüs sahibine olayin olusumu dolayisiyla suç izafe edilmedigi” gerekçesiyle kaldirilmasi gerektigine hükmetmistir. Danistay 4.Dairesi E.2009/9288 K.2012/1705 sayi ve 2.5.2012 tarihli Kararinda “Cumhuriyet Savciliginca takipsizlik kararina konu edilen bir is kazasinda, isverenin Is Mahkemesince % 80 kusurlu bulunmasi dolayisiyla isçisine ödedigi tazminatin tamaminin, olayda suçun söz konusu olmamasi sebebiyle gider yazilabilecegi” yönündeki Yerel Mahkeme kararini onamistir.

Görüldügü gibi yargi, idarenin aksine ve hakli olarak, kanunun açik olan lafzina itibar etmektedir. Bu nedenle bizce, idarenin gereksiz ihtilaflarla ugrasmak yerine görüsünü gözden geçirmesinde fayda var.

 Öte yandan tazminatlarin gider yazilabilmesi için, alacaklisi lehine tahakkuk etmesi yeterli olmayip, ödenmis olmasi da gerekmektedir. Zira GVK’nin yukarida aktardigimiz 40/3. maddesindeki “ödenen” ibaresi, bu hususu önemli kilmaktadir.