SERBEST MESLEK ERBABI IS YERINI KISMEN KIRAYA VERIRSE
Dünya Gazetesi / 30.3.2017
Uygulamada avukat, doktor, mali
müsavir yahut muhasebeci gibi serbest meslek erbabinin, büro, yazihane veya
muayenehane gibi isyerinin bir kismini maliyetlerini düsürmek için bir baska
meslektasina kiraya verdigi veya birkaç meslektasin birleserek birlikte bir yer
kiraladiklari, ancak kira sözlesmesini bir kisi yapip digerlerinin alt kiraci
olarak faaliyet gösterdikleri görülmektedir.
Bu yazimda, bir serbest meslek
erbabinin büro, yazihane veya muayenehane olarak kullandigi yerin bir kismini,
örnegin bir odasini bir baska serbest meslek erbabina kiraya verirse, elde
edecegi gelirin nasil vergilendirilecegi üzerinde durmak istiyorum. Zira bu
konuda yapilacak belirleme kiraya veren durumunda bulunan serbest meslek
erbabinin belge düzenini ve katma deger vergisi karsisindaki durumunu da
etkileyecektir.
Konumuza
iliskin olarak; Gelir Vergisi Kanununun 37. maddesinde; her türlü ticari ve
sinai faaliyetlerden dogan kazançlarin ticari kazanç oldugu belirtilmis, ayni
Kanunun 70 inci maddesinin birinci fikrasinda ayni fikrada bentler halinde
sayilan mal ve haklarin sahipleri, mutasarriflari, zilyetleri, irtifak ve
intifa hakki sahipleri veya kiracilari tarafindan kiraya verilmesinden elde
edilen iratlarin gayrimenkul sermaye iradi oldugu hükmüne yer verilmis olup,
ikinci fikrasinda ise "Yukarida yazili mallar ve haklar ticari veya zirai
bir isletmeye dahil bulundugu takdirde bunlarin iratlari ticari veya zirai
kazancin tespitine müteallik hükümlere göre hesaplanir." hükmü yer
almistir.
Söze konu Kanunun "Serbest Meslek Kazancinin Tarifi" baslikli
65 inci maddesinin birinci fikrasinda her türlü “serbest meslek faaliyetinden
dogan” kazançlarin serbest meslek kazanci oldugu belirtilmis, izleyen maddede
de serbest meslek faaliyetinin tanimi verilmistir.
Öte yandan, Vergi Usul Kanununun 236. maddesinde "Serbest meslek
erbabi, mesleki faaliyetlerine iliskin her türlü tahsilati için iki nüsha
serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasini müsteriye vermek, müsteri
de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir" hükümleri yer
almaktadir. Bu düzenlemeye göre serbest meslek erbabi, serbest meslek kazancini
olusturmayan gelirleri için serbest meslek makbuzu düzenleyemez.
Gelir Vergisi Kanununun 70. maddesinin ikinci fikrasi
hükmü ticari ve zirai isletmeleri kapsadigindan, Kanunda serbest meslek
faaliyetinin de ticari isletme benzeri bir tür isletme çerçevesinde
yürütülecegine iliskin bir düzenleme bulunmadigindan, serbest meslek
faaliyetinde kullanilan mal ve haklarin kiralanmasindan dogan kazancin serbest
meslek kazanci olarak kabulüne olanak yoktur. Serbest meslek erbabinin büro,
yazihane veya muayenehane olarak kullandigi isyerinin, serbest meslek erbabinin
envanterine kayitli olup olmamasinin da bu konuda bir önemi yoktur.
Yukarida da açiklamaya çalistigim gibi, serbest meslek
erbabinin isyerinin bir bölümünü kiraya vermek suretiyle elde edecegi kazanç, serbest
meslek kazanci degil gayrimenkul sermaye iradi olarak vergilendirilmesi gereken
bir kazanç olarak karsimiza çikmaktadir. Bu nedenle kiraya veren durumundaki
serbest meslek erbabi, elde edecegi kira geliri için serbest meslek makbuzu
düzenlemek durumunda degildir.
Öte yandan
Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinin birinci fikrasinda, kamu idare ve
müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret sirketleri, is
ortakliklari, dernekler, vakiflar, dernek ve vakiflarin iktisadi isletmeleri,
kooperatifler, yatirim fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur
olan ticaret ve serbest meslek erbabi, zirai kazançlarini bilanço veya zirai
isletme hesabi esasina göre tespit eden çiftçilerin maddede bentler halinde
sayilan ödemeleri üzerinden vergi kesintisi yapma zorunlulugu getirilmistir. Bu
sayilanlar içerisinde (5/a bendi) kira karsiligi yapilan ödemeler de
bulundugundan, kiraci durumunda bulunanin, kiraya veren serbest meslek erbabina
yapacagi kira ödemeleri üzerinden (% 20 oraninda) vergi kesintisi yapmasi gerekmektedir.
Katma Deger Vergisi Kanununun 1/1.
“ticari, sinai, zirai faaliyet ve serbest meslek
faaliyeti çerçevesinde yapilan teslim ve hizmetlerin” katma deger
vergisine tabi oldugu belirtilmekle birlikte, 17/4-d maddesinde; Iktisadi isletmelere
dâhil olmayan gayrimenkullerin kiralanmasi islemlerinin katma deger vergisinden
istisna tutulmustur.
Bu nedenlerle de, serbest meslek erbabinin is yerinin
bir bölümünü kiraya vermesinin serbest meslek faaliyeti kapsaminda bir islem
olarak kabul edilmemesi ve is yerinin de serbest meslek isletmesi oldugundan
söz edilemeyecek olmasi dolayisiyla, kiraya veren durumundaki serbest meslek
erbabinin elde edecegi kira gelirinin, kanuna tâbi bir teslim veya hizmet
olarak katma deger vergisine tabi tutulmasi da mümkün degildir.