Personelin aracinin kiralanmasi

 Dr. Bumin DOGRUSÖZ

Dünya Gazetesi / 21.4.2015

Günümüzde pek çok pazarlama firmasinin kendi araçlarini kullandirma yerine, araci olan personeli isle alma ve bu sekilde istihdam edilen personele ücreti disinda araci dolayisiyla, aracin bakim ve onarim giderleri ile yipranma payi karsiligi olarak bir kira bedeli ödeme yoluna gittigi görülmektedir. Bu bir isletme politikasi tercihidir. Ben bu yazimda bu sekilde çalistirilan personele, araç için kira karsiligi olarak yapilan ödemelerin vergisel boyutu üzerinde duracagim.

Önce, hukuken yukaridaki sekilde bir modelin benimsenmesi mümkündür. Öte yandan bu yola giden isletmelerin söz konusu ödemeleri, ticari kazancin (veya kurumlarda kurum kazancinin) elde edilmesi ve/veya idame ettirilebilmesi için yapildigini kanitlama yükü ile gider yazabilecegi de açiktir. 

Bir giderin, kazancin elde edilmesi ve idamesi ile ilgili oldugunun kabulü için; isin mahiyeti ve genisligi ile uygun olmasi, giderle kazancin elde edilmesi ve idamesi arasinda illiyet baginin bulunmasi, giderlerin keyfi olmamasi yani kazancin elde edilmesi için mecburi olarak yapilmasi, yapilan gider karsiliginda gayrimaddi bir kiymet iktisap edilmemis olmasi ve Vergi Usul Kanununa göre tevsik edici belgelere dayandirilmasi gerektigi de unutulmamalidir. 

Öte yandan Gelir Vergisi Kanunu'nun 70. maddesinde; motorlu nakil ve cer vasitalari, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunlarin eklentilerinin sahipleri, mutasarriflari, zilyetleri, irtifak ve intifa hakki sahipleri veya kiracilari tarafindan kiraya verilmesinden elde edilen iratlarin gayrimenkul sermaye iradi oldugu hükme baglanmistir. Ayni kanunun 94. maddesinde de vergi tevkifati yapmak zorunda olanlar sayilmis olup, maddenin 5/a bendinde, 70. maddede yazili mal ve haklarin kiralanmasi karsiligi yapilan ödemelerden vergi tevkifati yapilacagi hüküm altina alinmistir.

Bu düzenlemeler uyarinca personele araci dolayisiyla yapilacak kira ödemeleri üzerinden, ödeme net olarak kararlastirilmis ise brüt tutari üzerinden, %20 oraninda stopaj yapilmasi gerekmektedir. 

Bu noktada konunun bir de KDV mevzuati açisindan degerlendirilmesi gerekmektedir. 

Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. maddesinde belirtilen mal ve haklarin ticari, zirai veya mesleki faaliyetler kapsaminda kiralanmasi, dolayisiyla araçlarin kiralanmasi islemleri KDV’nin konusuna girmektedir (KDVK md.3/f). Bu düzenleme ile ticari, zirai veya mesleki maksatli her tülü kiralama islemi KDV kapsamina alinmistir. Kanun, kiralama islemlerinden sadece iktisadi isletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanmasi islemlerini KDV’den istisna etmistir (KDVK md. 17/4-d). 

Bu nedenle, isletmelerin personellerinden kiralamis olduklari tasitlar için yaptiklari brüt ödemeler üzerinden ayrica %18 oraninda KDV hesaplamalari da gerekmektedir. Ancak personel–genellikle- KDV mükellefi olmadigindan, söz konusu KDV’nin personele ödenmeksizin 2 no’lu KDV beyannamesi ile sorumlu sifatiyla vergi dairesine beyan edilmesi ve ödenmesi gerekmektedir. Isletmenin bu KDV’yi ayni dönem 1 no’lu KDV beyannamesinden indirme hakki da vardir. 

Personelin aracinin kiralanmasi için genellikle yazili kira sözlesmesi yapilmaktadir. Zaten ispat hukuku da sözlesmenin yazili yapilmasini gerektirmektedir. Bu noktada ise damga vergisinin de devreye girecegi unutulmamalidir.

Personele ödenecek kira bedelinin saptanmasinda, transfer fiyatlandirmasi yoluyla örtülü kazanç dagitimi elestirisine ugramamak için, emsal bedele dikkat edilmesi de gerekmektedir. 

Personel tarafindan elde edilen bu kira gelirinin personel tarafindan yillik beyanname ile beyan edilip edilmeyecegi sorusunun yaniti ise, ancak GVK’nin 86. maddesi çerçevesinde verilebilir. Bu noktada, en basit olarak, personelin yillik beyanname konusu baskaca bir geliri yoksa ve bu sekilde elde ettigi kira gelirinin brüt tutarinin yillik miktarinin 2016 yili için 30 bin lirayi asmamasi halinde yillik beyanname verilmesine gerek olmadigi söylenebilir.