ŞUBAT
AYI VE DİĞER ÜCRETLİLER
Dr. A. Bumin Doğrusöz
Dünya gazetesi / 30.1.2020
Bir işverene tâbi ve belirli bir işverene bağlı
olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlarla sağlanan ve para
ile temsil edilebilen menfaatler, Gelir Vergisi Kanunumuzda ücret olarak kabul
edilmiştir.
Ücretler kural olarak gerçek usulde,
safi değer üzerinden tarifede yazılı oranlara göre, hazırlanacak bordrolar
üzerinden vergilendirilir.
Ancak kanun koyucu bazı hallerde
gerçek usulde vergilendirmenin güç olacağı, vergilendirme, tarh gibi işlemler
ile denetim için katlanılacak maliyetin toplanacak vergi ile başa baş veya daha
az olacağı haller için daha basit bir yöntem öngörmüştür. Kanunda bu yöntemle
vergilendirilecek ücretliler, “diğer ücretliler” olarak kategorize edilmiştir.
Bu kategoride yer alanların, basit
yöntemle vergilendirilecek ücretleri şunlardır.
1- Kazançları
basit usulde tespit edilen ticaret erbabının yanında çalışanların ücretleri
2- Özel
hizmetlerde çalışan şoförlerin ücretleri (Şoförün ücretinin herhangi bir kazanç
tespiti açısından gider unsuru olarak nazara alınmayan, sadece kişisel
hizmetler için çalışan şoförlerin ücretleri)
3- Özel
inşaatlarda çalışan inşaat işçilerinin ücretleri (Ticari maksatla yapılmayan
al-sat amacıyla veya kat karşılığı yapılmayan inşaatlarda çalışan inşaat
işçilerinin ücretleri bu gruba girer. Örneğin bir kişinin kendisine yazlık ev
inşaat yaptırmasında çalışanların ücretleri gibi. Buna karşılık bağış amacıyla
yaptırılan inşaatlarda çalışanların ücretleri de bu gruba girmez. )
4- Gayrimenkul
sermaye iradı sahiplerinin yanında çalışanların ücretleri (Örneğin kiraları
toplayan, kiracıları takip eden, kiralananların gözeten ücretlilerin ücretleri,
İşhanlarında ücret almadan sadece han sakinlerinden ödenen bedeller karşılığı
çalışan odabaşıların ücretleri bu gruba girer.) (Kapıcılar bu gruba girmez.
Çünkü onların ücretleri vergiden istisnadır)
Bu sayılanların dışında olmakla
birlikte gerçek ücretlerinin tespitine olanak olmayanları da bu gruba almaya
Maliye Bakanlığı, Danıştay’ın olumlu
görüşünü alma koşulu ile yetkili kılınmıştır.
Diğer ücretliler grubunda yer
alanların safi ücretleri takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde
çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt
tutarının %25’idir. Yani 2020 yılı için (2.943 x 12
x 0,25 =) 8.829,-TL’dir. Vergisi ise (8.829 x 0,15=) 1.324,- TL’dir. Yıl içinde
işe başlayanların vergisi yıllık vergi üzerinden işe başlanılan ay hariç olmak
üzere kalan aylara göre kıst hesaplanır.
Diğer ücret sahiplerinin, hizmetin ifa
olunduğu takvim yılının ikinci ayında, yani Şubat ayında, takvim yılı içinde ise
başlanılması halinde ise başlama tarihinden itibaren bir ay içinde ilgili vergi
dairesince vergi karnelerini ibraz ederek vergilerini tarh ettirmeleri
gerekmektedir. Tarh işlemini yapmaya yetkili vergi dairesi, diğer ücretlinin
ikametgâhının bulunduğu yer vergi dairesidir. Ancak bu vergi dairesince
tarhiyat yapılmamışsa faaliyetin yapıldığı yer vergi dairesi de tarh işlemini
yapabilir.
Bu şekilde tarh olunan verginin yarısının
yılın ikinci ayında, yani bu ay içinde, diğer yarısının ise sekizinci ayda ödenmesi
gerekmektedir. Yılın birinci yarısında işe başlayanların birinci taksiti
verginin karneye yazıldığı ayda, yılın ikinci yarısında işe başlayan diğer
ücretlilerin ise ödemeleri gereken vergilerinin tamamını karneye yazdırdıkları
ayda ödemeleri gerekmektedir.
Takvim yılının birinci yarısında işi
bırakan diğer ücretlilerin, durumu vergi dairesine takvim yılının ikinci yarısı
girmeden haber vermeleri halinde ikinci takside isabet eden vergileri terkin
olunur. Yılın ikinci yarısında işi bırakanlar ise, örneğin Ağustos ayında işi
bırakanlar ise ödedikleri ile kalırlar.
Diğer ücret kapsamında vergilendirilen
hizmet erbabının, gerçek usulde (bordro ile) vergilendirilmeyi gerektiren bir
işde çalışmaya başlaması halinde, bu dönemdeki aylara ait olup peşin ödemiş
oldukları vergileri, gerçek ücretleri üzerinden hesaplanan vergiden mahsup
edilir. Bu mahsup edilen tutar, hizmet erbabının vergi karnesine işvereni
tarafından kaydolunur.
Bu şekilde vergilendirilen
ücretlilerin ücretlerinden ayrıca vergi kesintisi yapılmaz. Diğer ücretler için
yıllık beyanname verilmez, başka sebeplerle yıllık beyanname verilmesi halinde
de bu ücretler beyannameye yazılmaz.
Vergi karnesi almak, vergileri karneye
işletmek ve ödemek diğer ücretlilerin görevi olmakla birlikte bu hususları
takip etme görevi işverenlerine yüklenmiştir. Zamanında vergi karnesini almamış
veya vergisini tarh ettirmemiş diğer ücretlilerin vergisi idarece, işverenleri
adına cezalı olarak tarh olunur ve işverene ihbarname ile tebliğ edilir. Yine,
karne alınmış ve vergi tarh edilmiş olmakla birlikte vergi ödenmemiş ise gecikme
zammı ile birlikte diğer ücretlinin işvereninden tahsil olunur.
Şubat ayına girmemiz dolayısıyla
“diğer ücretli” statüsünde olanlarla onların işverenlerine yeniden hatırlatalım
istedik.