GENÇ
GİRİŞİMCİ TEŞVİKLERİ
Dr.
A. Bumin DOĞRUSÖZ
Dünya Gazetesi 27.7.2021
Gelir
Vergisi Kanununun mükerrer 20. maddesinde “ticari, zirai veya serbest meslek
faaliyeti nedeniyle adına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis edenlerden,
mükellefiyetin başlangıç tarihi itibarıyla 29 yaşını doldurmamış olan tam
mükellef gerçek kişilerin” yararlanabilecekleri bir istisna yer almaktadır. Bu
istisnanın koşullarını daha önce ayrıntıları ile yazmıştım, özetle tekrar
aktarayım.
Bu
istisnadan yararlanılabilmek için işe başlama bildiriminin kanuni süresi içinde
verilmesi gerekmektedir. İstisnadan yararlanacak olanlar için aranan bir diğer
koşul, işte bilfiil çalışmak ya da işi bizzat sevk ve idare etmektir. Burada
“sevk ve idarenin bizzat yapılması”, işin sevk ve idaresinin mükellefin elinde
tutulması, işin yürütülmesiyle ilgili kararların alınması, planlanması veya
denetiminin yapılması gibi durumları ifade etmektedir.
Faaliyete
adi ortaklık, şahıs şirketi veya avukatlık ortaklığı şeklinde başlanılması
halinde de bütün ortakların koşulları taşıması kaydıyla bu istisnadan
yararlanmak yine mümkündür. Bir işletmenin veya mesleki faaliyetin devralınması
halinde ise, istisnadan yararlanılabilmesi için işletmenin ya da mesleki
faaliyetin devralındığı kişinin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil)
kan veya kayın hısımlarından olmaması gerekmektedir. Ölüm dolayısıyla eş ve
çocuklar tarafından işletmenin veya mesleki faaliyetin devralınması halinde
devralan eş veya çocuklar, istisnaya ilişkin şartların tamamını taşımaları
kaydıyla, ölen mükellefin istisnadan faydalanıp faydalanmadığına bakılmaksızın üç
vergilendirme dönemi boyunca istisnadan yararlanabileceklerdir. Mükelleflerin
mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olma durumunda ise
diğer bütün koşullar mevcut olsa dahi ortaklar için istisnadan yararlanmak mümkün
olmayacaktır.
İstisna,
üç vergilendirme dönemi için ve her vergilendirme döneminde kazancın 75.000,-
Türk lirası olarak uygulanmaktadır. Bu tutar beyannamede kazançtan düşülecektir.
Kazancın istisna tutarının altında olması halinde de beyanname verilecek ve
kazancın tamamı istisnadan yararlanmış olacaktır. Ancak kazanç yetersizliği
sebebiyle yararlanılamayan istisna tutarı izleyen yıla devretmeyecektir.
7143 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanununun 81. maddesinin
birinci fıkrasına eklenen bendiyle de; “Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 20. maddesi
kapsamında genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanan ve mükellefiyet
başlangıç tarihi itibarıyla 18 yaşını doldurmuş ve 29 yaşını doldurmamış
olanlardan, ticari veya serbest meslek faaliyeti dolayısıyla ilk defa sigortalı
sayılan gerçek kişilerin primleri, 1 yıl süreyle (82. madde uyarınca belirlenen)
prime esas kazanç alt sınır üzerinden Hazinece karşılanacağı” hükme
bağlanmıştır.
5510 sayılı Kanunun atfı
dolayısıyla, Gelir Vergisi Kanununun genç girişimci istisnası için aranan
koşulları, SGK prim teşviki açısından da geçerlidir. Ancak gelir vergisindeki
düzenlemeden farklı olarak SGK teşvikinden yararlanmada, mükellefiyet tesisinde
yaş sınırı bakımından bir alt sınır getirilmiş ve adi ortaklıklar ve şahıs
şirketlerinde sadece bir ortağın bu teşvikten yararlandırılması öngörülmüştür.
SGK prim teşvik süresi de, bir yıl olarak düzenlenmiştir.
Gelir Vergisi Kanunu kapsamında genç girişimcilerde kazanç
istisnasından faydalanan ve 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 1. fıkrasının
(b) bendinin (1) numaralı alt bendi (eski adı ile BAĞ-KUR sigortalıları)
kapsamında ilk defa sigortalı sayılan gerçek kişiler ile adi ortaklıklar ve
şahıs şirket ortaklıklarında sadece bir ortak (en genç olanı) söz konusu
teşvikten yararlanma olanağına sahiptir. Ancak faaliyetin adi ortaklık veya
şahıs şirketi bünyesinde yapılması hâlinde, prim teşvikinden faydalanabilmek için
tüm ortakların bütün teşvik şartlarını taşımaları gerekmektedir.
Konuya ilişkin SGK yorumu 19.7.2018 tarih ve 2018/28 sayılı
Genelge ile açıklanmıştır. Genelgede, sigortalının
işe başlamasını vergi idaresine kanuni süresinde bildirmiş olmasına rağmen,
vergi idaresinin geç bildirimi nedeniyle SGK tarafından sonradan geriye dönük
tescil işlemi yapılması durumunda, sigortalının vergi kaydının başladığı tarih
itibariyle prim teşvikinden faydalandırılacağı açıklanmıştır. Yine anılan
Genelgeye göre; prim teşvikinden yararlanmak isteyen sigortalıların, genç
girişimcilerde kazanç istisnasından faydalandığına dair sorgulamanın normal
koşullarda idareler arası karşılıklı veri transferi aracılığı ile internet
üzerinden yapılması gerekmektedir. Ancak mümkün olmadığında, bu kazanç istisnasından
faydalandığına dair bir belgenin vergi dairesinden alınarak sosyal güvenlik
merkezine iletilmesi gerekmektedir.
Prim teşvikinden
yararlanmakta iken sigortalılıkları sona erenlerden bir yıllık süre içinde
sigortalılığı tekrar başlatılanların kalan aylar için prim teşvikinden
yararlanması mümkün değildir. Ancak sigortalılığın 5510 sayılı Kanunun 53.
maddesi kapsamında başka bir işverenin yanında hizmet akdiyle çalışılmaya
başlanması nedeniyle sona erdiği durumlarda, bir yıllık süre içinde hizmet akdiyle
olan çalışmanın sona ermesi ve 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin
(1) numaralı alt bendi kapsamındaki sigortalılığın tekrar başlatılması halinde
kalan aylar için prim teşvikinden yararlanmak mümkündür.