KRES
SORUNU VE VERGI MEVZUATI
Dr.
A. Bumin DOGRUSÖZ
Dünya
Gazetesi / 7.9.2017
Istihdamla
ilgili sorunlardan birisi de kadin istihdaminin arttirilmasidir. Kadinlarin is
ve aile yasamlarinin uyumlastirilmasi / uzlastirilmasi, bu noktada büyük önem
tasimaktadir. Bu konuda çesitli siyasal metin veya programlarda umut verici
ifadeler yer almakla, özellikle is hukukuna iliskin mevzuatta önemli degisiklik
ve gelismeler saglanmakla (dogum sonrasi esnek çalisma olanaginin saglanmasi,
dogum ve emzirmeye bagli izinlerin gözden geçirilmesi vb) birlikte istenilen
düzeye ulasilabildigini su an için söylemek zordur.
Bu konuda önem tasiyan ve üzerinde durulmasi gereken
konulardan birisi de toplumumuzda daha ziyade kadinlarin üzerine yigilmis
bulunan çocuk bakim konusudur. Bu konu ise hemen akla kres sorununu
getirmektedir.
14.07.2004 tarihli
Resmi Gazetede yayimlanan “Gebe veya Emziren Kadinlarin Çalistirilma
Sartlariyla Emzirme Odalari ve Çocuk Bakim Yurtlarina Dair Yönetmelik' in
15.maddesi ile, “isverenin belediye ve mücavir alan sinirlari içinde bulunan
tüm isyerlerinde, yaslari ve medeni halleri ne olursa olsun, toplam 150’den çok
kadin çalisani olmasi halinde, 0-6 yasindaki çocuklarin birakilmasi, bakimi ve
emziren çalisanlarin çocuklarini emzirmeleri için isveren tarafindan, çalisma
yerlerinden ayri ve isyerine yakin belirli sartlari tasiyan bir yurdun
kurulmasi zorunlu kilinmistir.
Daha sonra bu
Yönetmeligin yerine geçmek üzere 16.8.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayimlanan
Yönetmelikle de 100-150 kadin çalisani olan isyerleri
için, çocuklarin birakilmasi, bakimi ve emziren çalisanlarin çocuklarini
emzirmeleri için isveren tarafindan, çalisma yerlerinden ayri ve isyerine yakin
bir çocuk bakim yurdunun / kresin kurulmasi zorunlulugu sürdürülmüstür. Kres,
isyerine en fazla 250 metre uzaklikta olmak zorundadir, aksi halde isveren
ayrica kres ile isyeri arasinda tasit saglamakla da yükümlü olmak durumundadir.
Isverenlerin, ortaklasa oda ve kres kurabilecekleri gibi, oda ve kres açma
yükümlülügünü kamu kurumlarinca yetkilendirilmis yurtlarla yapacaklari
anlasmalarla da yerine getirmesi mümkündür.
Kres konusu
çalisanlar için isverenden talep edilebilecek nitelikte bir haktir. Nitekim Yargitay 9. Hukuk Dairesi E. 2015/5175 K.
2016/19971 sayi ve 14/11/2016 tarihli Karari ile isverenin bu yükümlülügünü
yerine getirmemesinin çalisana hakli sebeple, kidem ve ihbar tazminatina hak
saglayacak sekilde is akdini fesih hakkini verdigi sonucunu ifade eden bir hükme
varmistir.
Ancak kres sorunu vergi mevzuati ile de desteklenmesi ve tesviki gereken
bir konudur.
Isverenler kres olusturma maliyetlerini ve kres giderlerini matrahin
tespitinde dikkate alabilmektedirler. Çalisanlara bu sekilde saglanan
menfaatlerde ücret olarak dikkate alinmamaktadir. Isverenlerin, kres açma
yükümlülügünü kamu kurumlarinca yetkilendirilmis yurtlarla yapacaklari
anlasmalarla yerine getirilmesi halinde de uygulama ayni sekilde yapilmaktadir.
Ancak bu uygulamanin Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinde netlige kavusturma
ihtiyaci sürmektedir.
Ancak kres açma yükümlülügü olmamasina ragmen sosyal sorumluluk bilinci ile
çalisanlarina kres olanagi saglayan is yerlerinde çalisanlara saglanan bu
hizmet ayni ücret olarak degerlendirilmekte ve ücretin matrahina eklenmektedir.
Buradaki mekanizma, tesvik yerine, isletmeyi maliyetlerini arttirarak
cezalandirma sonucunu dogurmaktadir.
Öte yandan burada yemek çeki benzeri bir uygulama, “kres çeki” uygulamasi
ihdas edilerek hem çalisanlarin hem de isverenlerin bu konudaki maliyetleri
düsürülebilir.
Masraflarini kendileri üstlenerek çocuklarini krese birakan ve beyanname
veren ücretlilere ve diger kazanç sahiplerine, bu harcamalarini
beyannamelerinde egitim ve saglik harcamalari kapsaminda indirebilme olanaginin
da saglanmasi gerekmektedir. Bu konuda Gelir Vergisi Kanununun 89. maddesi,
ihtiyaca cevap verebilecek netlikte degildir.
Kadin istihdaminin arttirilmasi için vergi mevzuatinin kres konusuna daha
fazla egilmesi gerekmektedir. Maliye Bakanliginda Gelir Vergisi Kanununda
yapilacak degisiklikler üzerinde çalisilirken, hatirlatalim istedim.