DÜZELTME YOLU İLE YARGIYA
GİDİŞDEKİ DEĞİŞİKLİKLER
Dr.
A. Bumin Doğrusöz
Dünya
Gazetesi 26.8.2021
Vergi
idaresi, tarh işleminde hata bulunduğu iddiasıyla Vergi Usul Kanununun 116 ve
izleyen maddeleri uyarınca yapılan başvuruları kabul ile sonuçlandırmak
durumunda değildir ve zaten başvuruların çoğunluğu “ret” işlemi ile
sonuçlanmaktadır.
İdarenin
bu ret işlemleri de hiç şüphesiz yargı denetimine açıktır. Bu ret işlemine
karşı ilgililer tabii ki dava açabilirler. Ancak burada yargıya geçiş,
özellikle dava açma süresi bakımından bazı özellikler taşımaktadır.
Bu
noktada önem taşıyan husus, hata ile sakat olduğu savı ile idareye yapılan
başvurunun, başvuruya konu işleme karşı doğrudan dava açma süresi içerisinde
yapılıp yapılmadığıdır. Örneğin, bir tarh işlemine karşı, bir başka deyişle
tebliğ edilen vergi ceza ihbarnamesinin düzeltilmesi için yapılan başvurunun bu
işleme karşı 30 günlük dava açma süresi içerisinde yapılıp yapılmadığı, dava
yolu ve dava açma süresinin belirlenmesinde önem taşımaktadır.
Eğer
hata ve düzeltme başvurusu, 30 günlük dava açma süresi içerisinde yapılmış ise
ilgililer vergi dairesinin ret işleminden sonra bu ret işleminin iptali için
dava açabilirler. Burada idareye başvuru, dava açma süresini durdurucu
niteliktedir. Bu nedenle dava açma süresi, 30 günlük süreden idareye başvuru
için harcanan zaman düşülerek hesaplanır ve kalan süre kadardır. Örneğin
mükellef kendisine 1 Nisan günü tebliğ edilen vergi ceza ihbarnamesinin hata
ile malûl olduğu savı ile 18 Nisan günü vergi dairesine müracaat etmişse, ret
cevabının kendisine tebliğinden sonra dava açma süresi 12 gün olacak ve 12.
günün mesai saati bitiminde sona erecektir.
Vergi dairesi cevap
vermezse ne olacaktır. Burada zımni ret süresi devreye girmektedir. Daha önce
60 gün olarak uygulanan zımni ret süresi 7331 sayılı Kanunla 30 güne
indirilmiştir. Dolayısıyla artık vergi dairesinin 30 gün içerisinde cevap
vermemesi halinde ise bu 12 günlük süre, vergi dairesine müracaatı izleyen 30 günlük
zımni ret süresinin bitiminden itibaren başlayacaktır. Vergi idaresinin 30
günlük süre içinde vereceği cevap kesin değilse ilgililer bu cevabı, istemin reddi sayarak dava açabileceği gibi, kesin
cevabı da bekleyebilirler. Bu takdirde dava açma süresi yine işlemeyecektir. Ancak, bekleme süresi başvuru tarihinden
itibaren 4 ayı geçemez. 4. ayın bitiminden itibaren süre işlemeye
devam edecektir. Buradaki dört aylık süre daha önce 6 aydı. Ancak 7331 sayılı
Kanunla bu süre kısaltılmıştır. Bu 4 aylık süre içerisinde cevap gelirse, kalan
süre bu cevabın tebliğinden itibaren yine işlemeye başlayacaktır.
Hata ve düzeltme
başvurusunun, 30 günlük dava açma süresi geçirildikten sonra yapılması halinde
vergi dairesinin ret işlemine karşı doğrudan dava açılıp açılamayacağı
tartışmalıdır. Tartışmanın sebebi ise Vergi Usul Kanununun 124. maddesidir.
Maddeye göre, “vergi mahkemesinde dava
açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri reddolunanlar şikâyet
yolu ile Maliye Bakanlığına müracaat edebilirler”. Mahkemeler bu
düzenlemeye göre dava açma süresi geçtikten sonra yaptıkları düzeltme talepleri
ret olunanların dava açmadan önce Maliye Bakanlığına müracaat etmeleri
gerektiği, oradan da ret cevabı alınması veya 30 günlük zımni ret süresi içinde
cevap verilmemesi durumunda 30 gün içerisinde dava açılabileceği görüşündedir. Burada
da zımni ret süresi 7331 sayılı Kanundan önce 60 gün idi. Bu yolu izlemeden
önce dava açılması halinde Mahkemeler genellikle ön inceleme aşamasında “idari merci tecavüzü” kararları vererek dava
dilekçesini müracaat dilekçesi olarak Maliye Bakanlığına göndermektedirler. Bu
durumda dava dilekçesi, Maliye Bakanlığına müracaat dilekçesi olarak kabul
edilmektedir.
Ancak az da olsa bir
kısım mahkemeler, yukarıda aktardığımız maddenin son kelimesinin “edebilirler”
şeklinde olması dolayısıyla ilgililerin burada bir seçimlik hakka sahip olduğu,
bu yola gitmenin zorunluluk olmadığı ve doğrudan dava açılabileceği görüşü ile
açılan davayı doğrudan inceleme yoluna gitmektedirler.
Burada akla, vergi
dairesinin reddi aleyhine şikâyet yolu ile Hazine ve Maliye Bakanlığına
müracaatta sürenin ne olduğu sorusu gelmektedir. Bu konuda Vergi Usul kanununda
bir düzenleme yoktur. Zaten bu yüzden içtihatla, Hazine ve Maliye Bakanlığının
ret işlemine karşı açılacak davalarda dava açma süresi 30 gün olarak kabul
edilmiştir. Aslında dava açma süresinin vergi dairesinin reddi ile başlaması,
Hazine ve Maliye Bakanlığına müracaatla durması ve Bakanlığın cevabı ile (veya
zımnen reddi ile) kaldığı yerden işlemesi gerekmektedir. Ancak kanunda bu
aradaki sürenin belirlenmemiş olması nedeniyle Danıştay geçmişte, doğru olsa da,
bu yorumun benimsenemeyeceğine karar vermiştir.
7331 sayılı Kanunla
zımni red süresine ilişkin kısaltma, 14.7.2021 tarihinden sonra yapılacak idari
başvurular için geçerlidir. Bu tarihten önceki idari başvurularda, değişiklik
öncesi süre uygulanacaktır.