A.S. Hisselerinin Devrinde Vergi – 2

24.12.2015 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 4320 görüntülenme YAZDIR

A.S. Hisselerinin Devrinde Vergi – 2

 

(24.12.2015 tarihli DÜNYA Gazetesinde yayimlanmistir)

 

 

Geçen yazimizda aile sirketi veya kapali anonim sirket olarak da adlandirilan anonim sirketlerde hisse senetlerinin devir kazancinin vergilendirilmesini irdelemistik.

Ancak bir çok kapali anonim sirkette hisse senetleri bastirilmamis durumdadir. Bu gibi sirketlerde, iki durum söz konusu olabilmektedir. Birinci durumda, sirket “ilmuhaber” adi verilen geçici hisse senedi çikartmis olabilir. Ikinci durumda ise sirketin hisseleri ne ilmuhabere ne de hisse senedine baglanmis olabilir. Yani paylar, senede baglanmamis durumda, çiplak halde olabilir.  Bu yazimizda da bu iki ihtimali irdelemeye çalisacagiz.

Gelir Vergisi Kanununun, hisse devir kazançlarini kapsamina alan ve iktisaptan itibaren iki yil geçtikten sonra satis kazancini verginin konusu disina çikartan mükerrer 80. maddesi hükmü, bu konuda devredilenin menkul kiymet olmasi kosulunu aramistir. Zaten biz de önceki yazimizda hep, hissenin devri degil, hisse senedinin devri olarak konuyu aktardik.

            Anonim sirketlerin hisse senedi bastirmadan önce hisse senetlerini bastirip dagitincaya kadar geçerli olmak üzere ilmuhaber çikartmalari da ihtimal dahilindedir. Pek çok sirket ilmuhaber ihracinin maliyetsiz olmasi, hisse senedi gibi tedavül olanaginin bu sekilde de saglanabiliyor olmasi ve her bir hissedar için birden fazla payi ihtiva eder sekilde birer adet düzenlenebilmesi ve devir için birden fazla payi ihtiva eden birkaç ilmuhaberle degistirilmesinin kolay olmasi gibi sebeplerle, ilmuhaber ihraci yoluna gitmektedir. Ancak yeni Ticaret Kanununun yönetim kuruluna, paylarin hamiline oldugu hallerde, pay bedellerinin ödenmesini müteakip üç ay içerisinde hisse senetlerini bastirip dagitma yükümlülügü getirdigini de unutmamak gerekir (md.486/2). 

            Doktrinde baskin görüsün ilmuhaberlerin de kiymetli evrak niteliginde oldugu yönündedir. Ayrica Ticaret Kanununun ilmuhaberlerin hisse senetleri yerine çikartilacagini kabul etmesi dolayisiyla, ilmuhaberlerin devrinde elde edilen kazanç, ayni hisse senetleri gibi vergilendirilir. Yargi anlayisi da bu yöndedir.

            Bir baska anlatimla iki yil veya daha fazla süreyle ilmuhabere sahip olan bir kisinin, bu ilmuhaberlerin devrinden sagladigi kazançlar, gelir vergisinin konusuna girmez. Ancak burada önemli olan ilmuhabere sahip olunan süredir. Örnegin bir sirkette 20 yildir ortak olmasina ragmen, devrinden 6 ay önce sirketçe çikartilarak hissedarlara teslim edilmis bulunan ilmuhaberlerin devir kazanci, bize göre vergiye tabi olacaktir. Burada önemli olan, hissedarlik süresi degil, hisse senedine veya onun yerine geçen ilmuhabere sahip olma süresidir. Çünkü düzenlemenin (geçmiste bir yillik, sonra üç aylik simdilerde iki yillik vergi disi birakma süresinin) getirilis amaci, hisse devrini tesvik degil, menkul kiymetlestirmeyi tesviktir. (Bu madde paralelinde zamanin mevzuatlarinda bu amaçli pek çok düzenleme vardi, ancak bunlarin çogu kaldirildi.) 

            Ilmuhaberlerin devri, bu kiymetlerin hangi tür hisse senetlerinin yerine çikartildigina göre degisir. Nama yazili hisse senetlerinin yerine çikartilmis nama yazili ilmuhaberler, ciro (veya alacagin temliki) ve zilyedligin nakli (kisaca teslim); hamiline yazili hisse senetlerinin yerine çikartilmis nama yazili ilmuhaberler alacagin temliki ve zilyedligin nakli; hamiline yazili hisse senetlerinin yerine çikartilmis hamiline yazili ilmuhaberler ise sadece zilyedligin nakli yolu ile devredilebilir. Nama yazili ilmuhaberlerin devrinde, devrin sirkete karsi ileri sürülebilmesi için ayrica, pay defterine kayit kosulu da aranmaktadir.

            Yukarda bahsettigimiz gibi bir diger olasilik da, anonim sirketin hisse senetlerini veya ilmuhaberlerini bastirmamis, yani hisselerin çiplak olmasi durumudur. Bu sekilde çiplak hisselerin devrinde, artik bir menkul kiymetin devrinden söz edilemeyecegi için, devir dolayisiyla elde edilen kazancin vergilendirilmesinde uygulanacak düzenleme mükerrer 80. maddenin 1. degil, 4. bendidir. Bu bent ortaklik hak veya hisselerinin devrini vergiye tabi kilarken, 1. bentte söz konusu olan iki yillik süre gibi bir süre getirmemistir. Dolayisiyla anonim sirketlerin hisse senedi veya ilmuhabere baglanmamis paylarin devrinde, iktisap tarihi ile devir arasinda geçen süre önem tasimaksizin kazanç vergiye tabi olacaktir.

            Bu nedenle anonim sirketin hisselerinin devredilmesinin düsünüldügü hallerde, kazancin vergi disi kalmasi için, iki yil öncesinden ilmuhaber çikartilarak hissedarlara dagitilmasinda fayda vardir. Aksi halde verginin dogumuna gereksiz yere sebebiyet verilmis olunur. Burada iki yildir hisse senedine veya ilmühabere sahip oldugunu ispat yükü, mükelleftedir.

            Satis kazancinin vergiye tabi oldugu hallerde, Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 81. maddesine göre, satis kazancinin tespitinde, maliyet bedelinin elden çikarma isleminin yapildigi ay hariç olmak üzere Devlet Istatistik Enstitüsünce belirlenen üretici fiyat endeksindeki (ÜFE) artis oraninda artirilarak revize edilerek dikkate alinmasi gerekmektedir. Bu suretle, enflasyona tekabül ettigi kabul edilen kazanç kismi vergi disina çikmakta, reel kazancin vergilendirilmesi saglanmaktadir.  Ancak bu endekslemenin yapilabilmesi için artis oraninin % 10 veya daha fazla olmasi gerekmektedir.

            2015 yilinda elde edilecek deger artis kazançlarinin vergilendirilmesinde kazancin 10.600 Lirasi vergiden istisnadir