Tasinmazlara özel yeniden degerleme

Dünya 7.8.2018

Bilindigi gibi, mükelleflerin kayitlarinda yer alan iktisadi kiymetler en son 2004 yilinda Vergi Usul Kanunu'nun “enflasyon düzeltmesi” hükümleri uyarinca güncellenmis, daha sonra enflasyonun söz konusu iktisadi kiymetlerin degerlerinde yarattigi asinmayi giderici hiçbir çalisma yapilmamisti. Bu sakincayi gidermek için bende yazilarimda hep, enflasyon düzeltmesi uygulanmayan yillarda yeniden degerleme veya benzeri bir uygulama yapilmasini öneriyorum.

Bu önerim nihayet, kismen 7144 sayili Kanunla yasama geçti. Kismen diyorum, çünkü yeniden degerleme sadece 2018 yili için ve yine sadece tasinmazlar için Vergi Usul Kanunu'na eklenen geçici 31. maddeyle, yani bir geçici madde ile yürürlüge konuldu. Oysa bu müessesenin enflasyon düzeltmesi yapilmayan her yil için kalici madde ile ve bütün amortismana tabi iktisadi kiymetler için düzenlenmesi gerekirdi. Geçici 31. madde sadece tasinmazlarin yeniden degerlenmesini öngörmekte, diger amortismana tabi iktisadi kiymetler için bir düzenleme öngörmemektedir. Oysa isletmelerin aktiflerinde kayitli tasinmazlarin degeri enflasyondan etkilenirken kamyonlarin veya makinelerin etkilenmedigini kabul etmek, iktisadi gerçeklere aykiridir ve çarpik bilançolarin ortaya çikmasina yol açar.

Düzenlemeye göre tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasinda defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri (finans ve bankacilik sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans sirketleri, emeklilik sirketleri ve emeklilik yatirim fonlari, münhasiran sürekli olarak islenmis altin, gümüs, alim-satimi ve imali ile istigal eden mükellefler ile döviz üzerinden kayitlarini tutanlar hariç) bu maddenin yürürlüge girdigi tarih itibariyle aktiflerinde kayitli bulunan tasinmazlarini (sat-kirala-geri al islemine veya kira sertifikasi ihracina konu edilen tasinmazlar hariç) 30.9.2018 tarihine kadar yeniden degerleyebileceklerdir.

Burada bilanço usulünde defter tutanlar ile isletme hesabi esasinda defter tutanlar ve serbest meslek erbabi arasinda bir esitsizlik de yaratilmistir. Zira bu mükelleflerin de isleri ile ilgili, envanterlerinde kayitli tasinmazlari bulunmaktadir. Bu esitsizlikle bu mükelleflere adeta enflasyon vergisi ihdas olunmustur.

Söz konusu digerlerine nazaran ayricalikli mükellefler, tasinmazlarinin yeniden degerlenmesi sonucu olusacak deger artislarini özel bir fon hesabina kaydedecekler ve artik yeni deger üzerinden amortisman ayirmaya devam edeceklerdir. Bu fon sermayeye ilave disinda her hangi bir sekilde baska bir hesaba nakledilemeyecek ve isletmeden çekilemeyecektir. Yeniden degerlemeye tabi tutulan tasinmazin satilmasi sirasinda, fonda yer alan deger artis miktari, satis kazancinin tespitinde dikkate alinmayacaktir.

Fona yazilan deger artis tutari, % 5 oraninda vergiye tabi tutulacaktir. Bu vergi yeniden degerleme isleminin yapildigi ayi izleyen ayin 25. günü aksamina kadar beyan olunarak ayni sürede ödenecektir.

Uygulama yöntemine hiç girmiyorum, çünkü yöntem Vergi Usul Kanunu'nda enflasyon düzeltmesi öncesi uygulanan yeniden degerleme yöntemi ile aynidir. Ancak burada Maliye Bakanligi tarafindan açiklanan yeniden degerleme orani degil, YI-ÜFE Endeksi kullanilacaktir. 
Burada ticaret hukuku açisindan % 5 vergi ile gizli yedek akçelerin açiga çikartilmasi söz konusudur. Bu yolla sirketler bilançolarinda kayitli tasinmazlarin degerlerini kismen de olsa güncellestirerek bilançolarini güzellestirebileceklerdir.

Öte yandan bu düzenlemeden yararlanan mükelleflere saglanan avantaj da satis kazanci üzerinden ödenecek vergiyi çok fazla azaltmayacaktir. Çünkü tasinmazini satan sirket muhtemelen Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5. maddesinde (1-e bendi) yazili istisna ile satis kazancinin % 50’sini vergi disi tutacak, geri kalan kismi vergiye tabi olacaktir. Bu vergiye tabi kismin, yeniden degerleme fonuna alinmis kisminin % 11’i kadar bir vergi avantaji saglamis olacaktir. (Kurumlar vergisi orani % 22 olarak düsünülmüstür) Bu müesseseden yararlanacaklarin bu % 11 ile pesin ödeyecekleri % 5 verginin rakamsal karsilastirmasini yaparak karar vermeleri gerekmektedir. Dolayisiyla bu müessese sadece çok kisa vadede tasinmazini satmayi düsünenlere avantaj getirmektedir.

Bu müesseseden yararlanabilmek için son tarihin 30.9.2018 oldugu da unutulmamali.