VERGIDE
CEZA YIGILMASINA YARGI FRENI
Dr.
A. Bumin DOGRUSÖZ
Dünya
Gazetesi 12.6.2018
Insan Haklarinin ve Temel Özgürlüklerinin Korunmasi Dair Avrupa
Sözlesmesi’ne (IHAS) ek 7 no’lu Protokol, Türkiye tarafindan her hangi bir
çekince veya beyan konulmaksizin 1985’de imzalanmis, ancak uzunca bir süre her
hangi bir islem yapilmamistir. Söz konusu Protokolün nihayet 10.3.2016 tarih ve
6684 sayili Kanunla onaylanmasini (Resmi Gazete 25.3.2016; 29664) müteakip
Bakanlar Kurulu tarafindan da 28.3.2016 tarih ve 2016/8717 sayili Kararla
(Resmi Gazete 8.4.2016; 29678) onaylanmis ve 1.8.2016 tarihinde yürürlüge
girmistir.
Bu protokolün vergi hukuku açisindan önemini 29 Martta
yayimlanan yazimda aktarmistim.
7
no’lu Protokol ile kisilerin ayni fiilden dolayi iki kez yargilanmamasi ve
cezalandirilmamasi hakki olarak da ifade edebilecegimiz ve doktrinde “non bis
in idem” seklinde yer alan kuralin, artik Türk hukuku bakimindan resmen kabul
edilmistir. Bu kural, kisilerin ayni suçtan dolayi birden fazla kere
sorusturulamayacagini, kovusturulamayacagini ve cezalandirilamayacagini ifade
etmektedir.
Burada
bir fiilin, bizim Vergi Usul Kanunumuzda oldugu gibi, hem hürriyeti baglayici
ceza (md. 359) hem de idari para ceza cezasi (kabahat) olarak (md. 344)
yaptirima baglandigi hallerin özel olarak degerlendirilmesi gerektigini,
konunun ayrica ayni fiil için birden fazla vergi dolayisiyla kesilen idari para
cezalari dolayisiyla da ayrica degerlendirilmesi gerektigini, yazimda da
belirtmistim. Yazimin sonunda da Maliye
Bakanligi’nin bir an önce konuyu gündeme almasi ve vergi suç ve ceza düzenini
gözden geçirmesi gerektigini vurgulamistim.
O
günden bu güne vergi suç ve cezalarina iliskin düzenlemelerde hiçbir iyilestirme
saglanmadi. Bu noktada konu yarginin takdirine kaldigi gibi ileride ayni fiil
dolayisiyla birden fazla yaptirim uygulanan hallerde bireysel basvuru ve IHAM
nezdinde de sikinti yasanacagi açiktir.
Bilindigi
gibi uluslararasi sözlesmeler de, Vergi Usul Kanunu gibi kanun hükmündedir.
Özünde esit statüdedir. Ancak normlar hiyerarsisinde uluslararasi sözlesmeler,
esitler içinde önde gelen (primus inter pares) kabul edilerek (Anayasa
Mahkemesine götürülememesi dolayisiyla), kanunlara nazaran tercih edilmesi
gereken hukuki metinler olarak kabul edilmektedir.
Nitekim
söz konusu Sözlesmeye göre Vergi Usul kanununda bir iyilestirme saglanamayinca,
yargi 7 no’lu Protokulün 4. maddesini, -zorunlu olarak- re’sen uygulamaya
baslamistir. Iste bir örnek;
“Anayasamizin “Milletlerarasi Andlasmalan Uygun Bulma" baslikli 90.
maddesinin son fikrasinda, usulüne göre yürürlüge konulmus milletlerarasi
andlasmalann kanun hükmünde oldugu kuralina yer verilmis olup, bu kapsamda
bulunan IHAS’a ek 7 Numarali Protokol'ün 4. maddesinde ise hiç kimsenin ayni
suçtan dolayi iki defa cezalandirilamayacagi düzenlenmistir.
Nitekim, Avrupa Insan Haklan Mahkemesi 16.06.2009 tarihli
Ruosalainen-Finlandiya davasinda (Basvuru No: 13079/03) verdigi kararda; basvuranin
ayni olaydan dolayi iki defa para cezasi ödemek zorunda kaldigi, basvurana
uygulanan her iki müeyyidenin de cezai yaptirim oldugu, her iki idari yaptirimin
da ayni olgular üzerine bina edildigi, dolayisiyla
mükerrer islem söz konusu oldugu ve Sözlesmeye ek 7 no’lu protokolün 4.
maddesinin ihlal edildigine hükmetmistir
Dava konusu olayda da davaci adina kesilen vergi ziyai
cezasi ile özel usulsüzlük cezasinin da cezai yaptirim olmasi ve her iki
yaptirimin da avni fiilden, sahte fatura kullanma fiilinden kaynaklanmis olmasi
mükerrer cezalandirmaya sebep vermis olup. IHAS’a ek 7 Numarali Protokolün 4.
maddesi ihlal edilmektedir.
Bu nedenle. usulüne göre yürürlüge konulmus milletlerarasi andlasmalar kanun
hükmünde olup. IHAS’a ek 7 numarali Protokolün 4. maddesi uyarinca hiç kimse ayni
suçtan dolayi iki defa cezalandirilamayacagindan sahte fatura düzenleme filinden
dolayi mükerrer cezalandirmaya sebep veren
özel usulsüzlük cezasi, bu yönüyle de hukuka
aykiridir.
Açiklanan nedenlerle; davanin (…) özel usulsüzlük cezasi
yönünden kabulüne ve özel usulsüzlük cezasinin iptaline (…)” (Istanbul 7. Vergi
Mahkemesi E.2017/381 K.2017/2301 T.30.11.2017)
Simdi
sira sanirim, hem hürriyeti baglayici ceza hem de idari para cezasi olmaz diyen
kararlarda.