Sermaye sirketlerinde genel kurul ve azlik haklari

25.03.2010 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 3579 görüntülenme YAZDIR

Sermaye sirketlerinde genel kurul ve azlik haklari
25 Mart 2010, A.Bumin DOGRUSÖZ

Bu aylar anonim ve limitet sirketlerde yönetim organlarinin, sirket genel kurulunda veya ortaklar kurulunda pay sahiplerine hesap verme aylari. Bu iki sirket türünün genel karar organlarinin, olagan toplantilarini yapmasi ve sirketin 2009 yili faaliyetlerini, sirketin pay sahiplerinin bilgisine sunmasi gerekmektedir. Bu konuyu aslinda geçen yil yine bu tarihlerde irdelemistik. Ancak çok sayida okur sorusu gelince, tekrar ele alalim istedik.
Olagan toplantilarda hangi konularin görüsülerek ele alinmasi gerektigi, Ticaret Kanunu’nun 369. maddesinde sayilmistir. Maddeye göre toplantida, sirketin yönetim organinin (anonim sirketlerde yönetim kurulunun, limitet sirketlerde murakibin) faaliyet raporunun ve anonim sirketlerle pay sahibi sayisi 25’i geçen limitet sirketlerde denetçinin raporunun okunmasi, sirketin mali tablolariyla ve kâr dagitimi hakkindaki yönetim teklifi hakkinda karar alinmasi, yönetim organlarindakilere verilecek ücretlerin ve/veya huzur haklarinin kararlastirilmasi, görev süreleri biten yönetim organlari ile murakip seçiminin yapilmasi gerekmektedir. Ancak madde, bu gündem maddelerini sinirlamamis ve toplantida gerekli diger konularin da (örnegin ana sözlesme degisikligi, sirketin yönetim organlarina ayni konuda faaliyette bulunma izninin verilmesi gibi) görüsülüp karara baglanabilecegini hükme baglamistir.
Ancak bir konunun toplantida görüsülebilmesi, gündemde madde olarak yazili olmasina baglidir. Zira genel kurullar veya ortaklar kurullarinin toplantilarinda, “gündeme baglilik ilkesi” kati bir sekilde uygulanmaktadir. Gündeme baglilik ilkesi sadece, toplantiya bütün pay sahipleri veya vekilleri katilmissa ve gündeme konu eklenmesine iliskin teklife itiraz olunmamissa uygulanmaz.
Ticaret Kanunumuz, sirketlerde çogunluk pay sahibine karsi azinligi korumak maksadiyla, sermayenin (en az) onda birini olusturan pay sahiplerine “azlik haklari” seklinde bazi ek haklar tanimistir. Bir pay sahibi tek basina esas sermayenin onda birini olusturan paylara sahip oldugu takdirde, azinlik haklarini da tek basina kullanabilir. Buna karsilik pay miktari ancak birden fazla pay sahibinin paylarini birlestirmesi sonucunda esas sermayenin onda birine ulasiyorsa, azinlik paylarina taninan haklar, bu pay sahiplerinin tümü tarafindan (birlikte) kullanilabilir. Bu haklarin kullanim yeri veya hedefi genel kuruldur. Bu nedenle toplantilarda bu haklara da dikkat edilmesi ve saygi gösterilmesi gerekmektedir. Azinlik paylari için TK’da öngörülen haklar sunlardir:
1. Yönetim kurulu üyelerinin, sirkete verdikleri zararlar için dava edilebilmeleri, kural olarak, sirket genel kurulunun bu yolda bir karar almasi ile mümkündür (TK md. 341/1). Ancak, azinlik olusturan pay sahipleri genel kurulda, dava açilmasi yönünde oy kullanirlarsa, sirket tarafindan bir ay içinde yönetim kurulu üyeleri aleyhine dava açilmasi zorunludur (TK md. 341/1). Bu durumda davayi murakip açar ve yürütür.
2. Kural olarak, sirket genel kurulunu toplantiya davet etmek yetkisi ilk olarak yönetim kuruluna ve sartlarin gerçeklesmesi durumunda da denetçilere aittir. (TK md. 365 ve 355) Ancak azinlik pay sahipleri, yazili olarak gerektirici sebepleri bildirerek yönetim kuruluna basvurup, genel kurulun toplantiya çagrilmasini isteyebilirler. Bu talebin yönetim kurulunca karsilanmamasi halinde azinlik, ayni taleple denetçilere basvurabilirler. Denetçilerden de bir sonuç elde edilemedigi takdirde azinlik, ticaret mahkemesine basvurmak suretiyle, genel kurulun kendileri tarafindan toplantiya davet edilmesi hususunda yetkili kilinmalarina karar verilmesini isteyebilir. (TK md. 366, 367)
3. Sirket genel kurulu toplantisinda görüsülecek konulari (gündemi) tespit etmek yetkisi de yönetim kuruluna aittir. Ancak azinlik talepte bulunursa, yönetim kurulu onlarin istedikleri hususlari da gündeme koymak zorundadir. Yönetim kurulunun bu husustaki bir ihmali üzerine azinlik pay sahipleri, mahkemeden, gündeme ilave yapmak için yetkili kilinmalarini talep edebilirler. (TK md. 366, 367)
4. Bilançonun onaylanmasi hakkindaki genel kurul görüsmeleri esnasinda, azinlik talepte bulundugu takdirde, bu görüsmenin (en az) bir ay sonraya ertelenmesi gerekecektir. (TK md. 377) Dogal olarak, bilanço ile ilgili diger gündem maddelerinin (örnegin ibra, kâr dagitimi) görüsülmesinin de ertelenmesi zorunludur. 
5. Sirket genel kurulu toplantisindan en az alti ay önceden beri esas sermayenin en az onda birine sahip olan pay sahipleri, son iki yil içinde sirketin kurulusuna veya yönetim islemlerine iliskin bir suiistimalin vuku buldugunu veya kanun yahut ana sözlesme hükümlerine önemli surette aykiri davranildigini iddia ettikleri takdirde, bunlarin incelenmesi için genel kuruldan ‘hususi murakip’ (özel denetçi) tayin etmesini isteyebilirler. Bu istegin genel kurul tarafindan reddedilmesi durumunda ise azinlik pay sahiplerinin, mahkemeye basvurarak, özel denetçi tayin ettirme hakki mevcuttur. (TK md. 348)
6. Azinlik pay sahipleri, sirket yönetim kurulu üyeleri veya müdürler aleyhinde denetçilere sikâyette bulunabilirler. Bu takdirde denetçiler, sikâyet konusu hakkinda inceleme sonuçlarini genel kurula sunacaklari raporlarinda belirtmek ve gerekli gördükleri takdirde genel kurulu derhal toplantiya çagirmak zorundadirlar. (TK md. 356)
Azinlik pay sahiplerine bu haklar, sirket içi demokrasiyi saglamak adina, çogunluk pay sahiplerinin çogunluk olmaktan kaynaklanan oy gücünü kötüye kullanarak azinliga haksizlik yapmasini önlemek amaciyla getirilmistir. Ancak uygulamada bazen bu haklar tam tersi amaçla, yani azinligin çogunlugu bezdirerek istedigi amaca ulasma araci olarak da kullanilabilmektedir. Ancak buna ragmen Ticaret Kanunu Tasarisi’nda azinligin bu haklari maalesef, kötüye kullanma amacinda olanlarin elini güçlendirecek ve hatta sirketi kilitleyebilecek derecede artirilmaktadir.

25.03.2010 | Referans Gazetesi