SERBEST MESLEK ERBABININ ARABASI

Dr. A. Bumin DOGRUSÖZ

Dünya Gazetesi 20.12.2018

            Uzun yillar Maliye yaklasiminda yaya kuvvet olarak kabul edilen ve arabasinin masraflarini gider yazamayan ama bisikletinin amortismanini düsebilen serbest meslek erbabi, 1.1.1999’dan bu yana bu olanaga da kavusmus ve biraz daha çagdaslasabilmistir. Bu yilbasi bu olanagin 20. Yil dönümüdür ve bence kutlanmasi da gerekir.

            Ancak serbest meslek erbabinin is için harcayabilecegi giderler maddesine bakarsak tam olarak çagdaslasabildigini söylemek zordur. Örnegin serbest meslek erbabi ögleyin bürosunda yemek yiyemez veya isinde kullanmak üzere bir kravat satin alamaz. Serbest meslek erbabinin isi ile ilgili beyaz gömlegi olamaz. Müsterisini yemege götüremez. Hatta mesleki faaliyetlerinde yasadigi riskleri sigorta ettiremez. Bunlar onun özel yasami ile ilgili seylerdir ve gider yazilamaz. Muhasebeciler, avukatlar, mali müsavirler, beyaz gömlek ve kravatlarini hafta sonu piknikte kullanmak için satin aldiklarindan gider yazamazlar.

            Zaten defter-beyan sistemi ile gider yazilabilecek kalemler Gelir Vergisi Kanunun 68. maddesinin bentlerine göre sinirlandirilmistir. Yani serbest meslek erbabinin, vergi kabahati isleme özgürlügü de elinden alinmistir. Bir baska deyisle bir serbest meslek erbabi, “ben sunu gider yazayim, incelemede elestirilse bile, yargida kazanirim” diye düsünemez.

            Daha önce “Giderlere Özgürlük” basligi altinda yazdigim Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesine yönelik elestirilerim, 68. madde için de geçerlidir. Bu maddenin de gözden geçmesi gerekmektedir.

            Neyse ben de bu günkü yazimda serbest meslek erbabinin binek araçlarini giderlestirme olanagina kavusmalarinin yil dönümünün yaklasmasi sebebiyle bu giderlestirmeye iliskin önemli noktalari siralayayim bari.

1. Binek aracinin maliyet bedeli üzerinden envantere dahil edilmesi mümkün olup, bu aracin envanter defterine kayit edilebilmesi için, ya saticinin faturasi ya da – mükellef olmayan birisinden 2. el olarak satin alinmissa- gider pusulasi gerekmektedir.

            2. Binek aracinin 333 sira No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebligi'ne ekli listenin  "6.1. Otomobiller ve taksiler (Jipler ve  arazi tasitlari  dahil)" bölümünde degerlendirilerek, faydali ömrünün 5 yil, amortisman oraninin ise %20 olarak dikkate alinmasi gerekmektedir. Ilk yil için kist amortisman uygulamasi yapilmasi gerekmektedir. Izleyen yillarda amortisman gideri tam olarak düsülebilir. Ilk yil kist amortisman uygulamasi dolayisiyla giderlestirilemeyen amortisman tutari son yilin amortismanina eklenerek giderlestirilir. Bu da bir baska garip uygulamadir, ilkeye aykiridir.

             3. Söz konusu araç için ödenen ÖTV ve KDV'nin maliyet bedeline eklenmesi veya gider olarak dikkate alinmasi ihtiyari olup, aracin maliyet bedeli üzerinden envantere dâhil edilmesi gerekmektedir., Serbest meslek erbabinin sahsi aracini daha sonra envantere almasinda oldugu gibi, aracin maliyet bedelinin tespit edilememesi veya bilinmemesi halinde, aracin alis tarihindeki rayice göre tahmin olunacak bedel ile envantere dâhil edilmesi de mümkündür.

            4. Mesleki faaliyette kullanilmak üzere alinan ve envantere dahil olan tasitlarin satilmasi durumunda envantere kayitli deger ile satis bedeli arasindaki tutarin, amortisman ayrilmis ise maliyet bedelinden ayrilan amortismanlar indirildikten sonraki kalan tutar ile satis bedeli arasindaki tutarin kâr veya zarar olarak tamaminin serbest meslek kazancinin tespitinde dikkate alinmasi gerekmektedir.

            5. Envantere dahil edilen araca iliskin olarak ödenen tasit sigorta ve kasko sigorta giderleri ödendigi dönemin gideri olarak dikkate alinmasi gerekir.

            6. Satin alinan binek otomobil için yüklenilen KDV'nin indirim konusu yapilmasi mümkün bulunmamaktadir. Ancak, söz konusu KDV gelir vergisinin tespiti bakimindan dogrudan gider yazilabilecegi gibi, otomobil maliyetinin bir unsuru olarak da dikkate alinabilecektir. Serbest meslek erbabinin faaliyetinde kullanmak üzere aldigi binek otomobili satmasi halinde, % 1 oraninda KDV uygulanmasi gerekmektedir.

7. Araçlarin Satis, Devir ve Tescil Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkinda Yönetmelik uyarinca serbest meslek erbabinin kullandiklari araçlarini satis isleminin noterde yapilmasi gerekmektedir. Araçlarin satis, devir ve her türlü tescil islemleri ile araç sahiplerinin tescile esas bilgileri Türkiye Noterler Birligine ait Araç Sicil ve Tescil Sistemi'ne (ARTES), Noterler tarafindan kaydolunacaktir. Noterlerin satis islemine iliskin harç tutarinin hesaplanmasinda ise Türkiye Sigorta ve Reasürans Sirketleri Birliginin “Motorlu Kara Tasit Araçlari Kasko Deger Listesi“nde yazili deger esas alinmaktadir. Eger gerçek satis bedeli bu degerden farkli ise, satis dolayisiyla düzenlenecek serbest meslek makbuzu ile satis senedi arasinda fark olusmamasi için noterde gerçek satis bedelinin satis senedine ayrica yazdirilmasinda fayda vardir.

8. Serbest meslek erbabi binek araçlarina iliskin motorlu tasitlar vergisini gider olarak yazamaz. Mali gücü yüksek saptamaya yol açan bu düzenlemenin Anayasa’ya aykiriligi ise bana göre açiktir.