Genç girisimcilerde istisna kosullari

Dr. Bumin DOGRUSÖZ,

Dünya gazetesi / 03.05.2016

 Gelir Vergisi Kanunu'na, 6663 sayili Kanun'la eklenen mükerrer 20. maddede düzenlenen “genç girisimcilerde kazanç istisnasi”na iliskin idari anlayisi ifade eden Gelir Vergisi Genel Tebligi nihayet kamuya duyuruldu. Ben de bu yazimda, söz konusu idari anlayistan hareketle istisnanin kosul ve özelliklerini aktarmak istiyorum. 

Söz konusu istisnadan; 10.2.2016 tarihinden itibaren ticari, zirai veya serbest meslek faaliyeti nedeniyle adina ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis edenlerden, mükellefiyetin baslangiç tarihi itibariyla yirmi dokuz yasini doldurmamis olan tam mükellef gerçek kisiler yararlanabileceklerdir.

Ancak bu istisnadan yararlanilabilmek için ise baslama bildiriminin kanuni süresi içinde verilmesi gerekmektedir. Söz konusu bildirimi süresinde yapmamis olanlar için böylece usulsüzlük yaptiriminin disinda istisnadan yararlanma hakkini kaybetme seklinde bir yaptirim daha ortaya çikmis olmaktadir. 

Istisnadan yararlanacak olanlar için aranan bir diger kosul, iste bilfiil çalismak ya da is bizzat sevk ve idare etmektir. Burada “sevk ve idarenin bizzat yapilmasi”, isin sevk ve idaresinin mükellefin elinde tutulmasi, isin yürütülmesiyle ilgili kararlarin alinmasi, planlanmasi veya denetiminin yapilmasi gibi durumlari ifade etmektedir. Bu kosullari tasiyan mükelleflerin yanlarinda çirak, kalfa veya yardimci isçi yahut sekreter veya yardimci çalistirmasi istisna sartini bozmayacaktir. Ayrica mükelleflerin seyahat, hastalik, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri sebeplerle ve geçici sebeplerle fiilen isin basinda bulunulmamasi kosulun ihlali olarak kabul edilmeyecektir. 

Faaliyete adi ortaklik, sahis sirketi veya avukatlik ortakligi seklinde baslanilmasi halinde de bütün ortaklarin bu istisnadan yararlanmasi mümkündür. Ancak bu durumda bütün ortaklarin aktardigimiz kosullari tasimasi gerekecektir. Ortaklardan herhangi birinin istisna sartlarini tasimamasi halinde, diger ortaklar da istisnadan faydalanamayacaktir.

Bir isletmenin veya mesleki faaliyetin devralinmasi halinde ise, istisnadan yararlanilabilmesi için isletmenin ya da mesleki faaliyetin devralindigi kisinin es veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan veya kayin hisimlarindan olmamasi gerekmektedir.

Ölüm dolayisiyla es ve çocuklar tarafindan isletmenin veya mesleki faaliyetin devralinmasi halinde devralan es veya çocuklar, istisnaya iliskin sartlarin tamamini tasimalari kaydiyla, ölen mükellefin istisnadan faydalanip faydalanmadigina bakilmaksizin üç vergilendirme dönemi boyunca istisnadan yararlanabileceklerdir. 

Mükelleflerin mevcut bir isletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olma durumunda ise diger bütün kosullar mevcut olsa dahi ortaklar için istisnadan yararlanmak mümkün olmayacaktir. 

Istisna kosulunu tasiyan bir mükellefin herhangi bir nedenle faaliyetini terk etmesi durumunda, terk tarihine kadar elde ettigi kazançlar için istisnadan yararlanabilecektir. Fakat faaliyeti terk ettikten sonra istisna kapsamindaki söz konusu faaliyetine tekrar baslamasi halinde ise artik istisnadan yararlanmasi söz konusu olmayacaktir. Çünkü burada artik ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis etme kosulu ihlal edilmis olunmaktadir.

Istisnadan yararlananlarin, yararlanma süresi içerisinde faaliyetlerini ticari, zirai ya da mesleki faaliyet türü olarak degistirmesi veya ayni kazanç unsuru kapsaminda faaliyet konusunda degisiklik yapmalari durumunda, istisnadan yararlanmaya devam etmeleri mümkündür. Ancak bu gibi durumlarda istisnadan kalan süre için yararlanilmaya devam olunacaktir. Çünkü faaliyet türünü degistirmek suretiyle istisna süresini uzatmak mümkün degildir. 

Istisna, her vergilendirme döneminde kazancin 75 bin TL için geçerlidir. Bu tutar beyannamede kazançtan istisna olarak düsülecektir. Kazancin istisna tutarinin altinda olmasi halinde de beyanname verilecek ve kazancin tamami istisnadan yararlanmis olacaktir. Ancak kazanç yetersizligi sebebiyle yararlanilamayan istisna tutari izleyen yila devretmeyecektir. 

Istisna kosullarini tasiyan mükelleflerin bir vergilendirme döneminde ticari, zirai veya mesleki faaliyetlerden bir veya birkaçindan kazanç elde etmeleri durumunda söz konusu istisna beyan edilen bu gelirlerin toplamina uygulanacaktir. Örnegin istisna kosullarini tasiyarak ticari faaliyete baslayan bir mükellefin daha sonra serbest meslek faaliyetinde de bulunmasi halinde, istisna her iki kazancinin toplamina uygulanacaktir. Ancak ikinci faaliyet, birinciye göre belirlenmis istisnadan yararlanma süresini uzatmayacaktir.