IKI NUMARALI IHBARNAME VE DAVA YOLU

(10.3.2016 / DÜNYA Gazetesi)

Hem Anayasanin 2. maddesinde vurgulanan hukuk devleti olmanin geregi olarak hem de Anayasanin 125. maddesinin açik hükmü sonucu, idarenin her türlü eylem ve islemine karsi yargi yolu açiktir.  Bu düzenlemelerin dogal sonucu olarak, birer idari islem niteliginde olan vergilendirme islemleri de yargi denetimi disinda tutulamaz.

Uygulamada en sik karsilasilan vergilendirme islemleri, ikmalen ve re’sen yapilan tarhiyatlari ilgilisine (mükellefe veya vergi sorumlusuna vb.) teblig eden “vergi / ceza ihbarnameleridir. Hiç süphesiz bu ihbarnameler de dava konusu edilebilir.

Ihbarnameler aleyhine açilan davalarda verilen kararlarin büyük çogunlugu “kabul (ihbarname ve istenen verginin iptali)”, “red  (ihbarname ve istenen verginin onanmasi)” veya kismen kabul /kismen red (ihbarname ve istenen verginin kismen iptal edilmesi kismen de onanmasi)” seklinde olusmaktadir. Baskaca karar tipleri de vardir, ama simdilik bunlar konumuzun disinda.

Mükelleflerin davalarinin tamamen veya kismen reddedilmesi halinde, karara karsi hiç süphesiz, itiraz veya temyiz haklari vardir. Ancak bu sekilde verilen kararlara karsi itiraz veya temyiz yoluna gidilmesi, dava konusu islemin icrasini durdurmaz. Icranin durmasi için üst idari yargi merciinden yürütmenin durdurulmasi kararinin alinmasi gerekmektedir.

Yürütmenin durdurulmasi halini bir kenara birakarak, mahkemenin kararinin tamamen veya kismen red seklinde olmasi halinde, kaybedilen dava konusu tutarin (vergi ve ceza) ve dava konusu vergi borcunun normal vade tarihinden mahkeme kararinin idareye tebligine kadar isleyen gecikme faizinin hemen ödenmesi gerekmez.

Çünkü Vergi Usul Kanununun 112. maddesine göre idarenin vergi mahkemesi kararini da nazara alarak sonuca göre yeniden bir ihbarname düzenlemesi ve ilgilisine teblig etmesi gerekmektedir. Bu ihbarnamede hem ilk yapilan tarhiyata iliskin rakamlar hem de vergi mahkemesi kararina göre olusan ve dolayisiyla ödenmesi gereken tutarlar yer alir. Mükellef davasini tamamen kaybetmisse, bu rakamlar ayni olacak, kismen kaybetmisse farkli olacaktir.

IHB 2 kodu ile düzenlenen bu ihbarnameye uygulamada “iki numarali ihbarname” veya “ikinci ihbarname” de denilmektedir.

Bu iki numarali ihbarnamede ayrica, mükellef davasini tamamen veya kismen kaybetmisse, mahkeme karari uyarinca ödemeye mahkûm edildigi yargi harçlari ile gecikme faizi de yer alir.

Mahkemenin red veya kismen red karari sonucu ödenmesi gereken tutarlarin ve gecikme faizi ile yargi harçlarinin, iste bu ihbarnamenin tebliginden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekmektedir.

Uygulamada bu konuda en çok duraksama yasanan hususlardan birisi de, bu iki no’lu ihbarnamenin de, ilk ihbarname gibi ayrica dava konusu edilip edilemeyecegidir.

Iki numarali ihbarname, dava konusu edilen tutarlar, yani vergi ve ceza için, vergi mahkemesi karari ile uyumlu olmasi kosulu ile yeni bir borç doguran bir idari islem olmadigi, bir bildirim niteliginde oldugu için dava konusu edilemez. Zaten bu gibi bir durumda iki numarali ihbarnamenin dava konusu edilebilecegini kabul etmek, bu davaya bakacak mahkemeyi, ilk karari veren mahkemenin üzerine ve onun denetimini yapar konuma koymak, yani bu davaya bakacak mahkemenin temyiz veya itiraz mercii durumuna getirmek sonucunu dogurur. Bu da hukuken mümkün degildir.

Ancak iki numarali ihbarnamede vergi mahkemesi kararina göre ödenmesi gereken tutarlar ile mahkeme kararina göre olusan sonuç farkli ise, örnegin 200 liralik tarhiyat aleyhine açilan davada mahkemenin tarhiyatin 100 lirasini iptal etmesine ragmen Iki numarali ihbarnamede mahkeme kararina göre ödenmesi gereken tutar 120 lira yazilmissa, bu fark, yani 20 liralik kisim yeni bir dava konusu yapilabilir. Ayni husus, yargi harçlari için de geçerlidir.

Öte yandan iki numarali ihbarnamede yazili “gecikme faizi”, ilk defa bu ihbarname ile dogmaktadir. Iki numarali ihbarname özünde, gecikme faizi için iki numarali degil, bir numarali ihbarnamedir. Bir baska deyisle Iki numarali ihbarname, gecikme faizi açisindan tarh islemini yapan idari islemdir. Bu nedenle iki numarali ihbarnamenin gecikme faizi yönünden dava konusu edilmesi mümkündür. Zaten Danistay’in yerlesik içtihadi da bu yöndedir. 

Benzeri bir durumda uzlasmalar sonrasinda düzenlenen tahakkuk fislerinde yasanmaktadir. Bu tahakkuk fislerinde gecikme faizi de yazilmaktadir. Ancak gecikme faizi tahakkuk fisine yazilmakla tahakkuk etmez. Tahakkuk fisi burada gecikme faizi açisindan tarh islemini ifade etmektedir. Zira tarh islemi olmadan tahakkuk olmaz. Bu nedenle gecikme faizi dolayisiyla tahakkuk fisine karsi dava 30 günlük sürede açilabilir. 

Gerek 2 no’lu ihbarname gerekse uzlasma sonucu düzenlenen tahakkuk fisi, gecikme faizi yönünden tarh islemini ifade ettiginden, dava açilmakla, Idari Yargilama Usulü Kanununun 27. Maddesi uyarinca yürütme kendiliginden durur ve dava sonuna kadar ödeme emrine baglanarak cebri takibe konu edilemez.