Yeniden Degerleme Orani ve Etkileri

18.11.2011 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 3973 görüntülenme YAZDIR

Yeniden Degerleme Orani ve Etkileri
18 Kasim 2011, A.Bumin DOGRUSÖZ

Bilindigi gibi yeniden degerleme müessesesi vergi mevzuatimizdan, enflasyon düzeltmesi müessesesinin kabulü ile birlikte ve 1.1.2004 tarihi itibariyle kaldirilmistir. Ancak pek çok kanunda, istisna, tarife, oran, miktar yahut tutarlarin endekslenmesinde yeniden degerleme oraninin kullaniliyor olmasi sebebi ile Kanunda, Maliye Bakanliginin her yil yeniden degerleme oranini belirleyerek ilan etmesine iliskin düzenleme korunmustur (Vergi Usul Kanununun mükerrer 298/B maddesi).

 Burada Maliye Bakanliginin yetkisi “bagli yetki”dir. Yani özünde bu oranin ne olacagi, zaten kanunla belli edilmis, Bakanliga sadece bu orani ilan etme yetkisi verilmistir. Kanuna göre yeniden degerleme orani, yeniden degerleme yapilacak yilin Ekim ayinda (Ekim ayi dahil) bir önceki yilin ayni dönemine göre Türkiye Istatistik Kurumunun Üretici Fiyatlari Genel Endeksinde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artis oranidir.

 Türkiye Istatistik Kurumunun 3 Kasim’da Ekim ayinin ÜFE artis oranini belirlemesi ile birlikte 2011 yili yeniden degerleme orani da belirli hale gelmistir. Yani 2011 yili yeniden degerleme orani bu hesaba göre % 10,26’dir. Nitekim bu oran Maliye Bakanliginca da 17.11.2011 tarih ve 28115 sayili Resmi Gazete’de yayinlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebligi ile de duyurulmustur.

 Bu oran pek çok vergi, bazen istisna, harç, ceza, görevli mahkeme belirlenmesinde ölçüt gibi tutarda 2012’de yapilacak artis oranini ifade etmektedir.  Bu oranin etkileyecegi bazi önemli düzenlemeler sunlardir.

 Mesken kira gelirlerine 2011‘de 2.800 TL olarak uygulanan istisna tutari ile isyerinde yemek vermeyerek ücretlilerine yemek bedeli ödeyen isverenlerin bu bedellerden ücretten istisna tutacaklari (2011’de 10,70 TL -KDV Hariç- olarak uygulanan) tutar 2012’de % 10,26 oraninda artacaktir. Gelir vergisi tarifesinin gelir dilim tutarlari da % 10,26 oraninda artacaktir. Gelir Vergisi Kanununun bu sekilde hesaplanan tutarlarin % 5’ini asmayan kesirlerinin dikkate alinmayacagini hükme baglayan mükerrer 123. maddesi uyarinca Maliye Bakanliginin, 2012’de konut kira gelirlerinin 3.000 Lirasinin, ücretlilere ödenen yemek bedellerinin ise 11,70 lirasinin istisna olacagini açiklamasi beklenmektedir.

 Veraset ve Intikal Vergisinde istisnalarla birlikte matrah dilim tutarlari da % 10.26 oraninda artacaktir. Buna göre 2011 yilinda evlatliklarda dahil füruga ve ese intikal eden miras hisselerinde,  mirasçi basina 116.438,- TL olarak uygulanan istisna tutari 2012 yilinda 130.589,- TL’ye yükselecektir.

 Motorlu araç sahiplerince ödenecek motorlu tasitlar vergisi ve maktu damga vergisi tutarlari da % 10.26 oraninda artacaktir. Pasaport, Ehliyet, yargi harci gibi maktu olarak belirlenmis pek çok harç tutari de %10.26 oraninda artacaktir.

 Vergi Usul kanununda yer alan pek çok had veya tutar da yeniden degerleme oranindan etkilenmektedir. Örnegin nihai tüketicilere yapilan satislarda fatura yerine yazar kasa fisi veya perakende satis fisi verebilme siniri 2012 yilinda 770,- TL olacak. Bu sinir halen 700,- TL’dir. Yine ayni sekilde mükelleflerin aldiklari iktisadi kiymet bedellerini amortismana tabi tutmaksizin dogrudan gider yazabilmelerine iliskin sinir da 2012 yilinda ayni sekilde artarak 770,- TL olacaktir.

 Yine Vergi Usul Kanununda maktu tutar olarak belirlenmis cezalar da artiyor. Belge düzenlememe, vermeme veya almama, defterlere kanunla belirlenen sürelerde kayit yapmama, adres degisikligini süresinde bildirmeme, vergi kimlik numarasi kullanmama, ikaza ragmen araci durdurmama, muhasebe standartlarina uymama ve daha pek çok fiilin cezasi 2012 yilinda % 10.26 zamli olarak uygulanacak.

 Emlâk Vergisi Kanununda matrahin hesabinda vergi degerlerinin her yil yeniden degerleme oraninin yarisi kadar artirilarak uygulanmasi öngörülmüstür. Bu nedenle 2012 yilinda emlâk vergisinin hesabina esas vergi degerleri de bu oran kadar artacaktir. Vergi oraninda bir degisiklik olmadigina göre, bir baska deyisle, emlâk vergilerinin önümüzdeki yil % 10,26 zamli ödenecegi söylenebilir.

Yeniden degerleme orani, sadece vergi mevzuatindaki düzenlemeleri etkilemiyor, baskaca mevzuatlara da etkiliyor. Örnegin trafik cezalari, Is Kanunu, Sosyal Güvenlik Kanunu ve Sendikalar Kanunu uyarinca kesilen idari para cezalari, Rekabet Kurulunca uygulanan para cezalarinin tutarlari da 2012 yilinda % % 10.26 oraninda artiyor.

YMM’ler tarafindan yapilan tam tasdik ve KDV iade tasdik islemlerinde, alt firma karsit incelemesine tabi tutulmasi gereken had de, 2012 yilinda % % 10.26 oraninda artacak. Tam tasdik yaptirmayan mükelleflerin YMM raporu ile alabilecekleri iadenin siniri ve tam tasdik sözlesmesi yapmis olanlarin YMM raporu ile iade alma haddi yeniden degerleme oraninda artmaktadir.

 Öte yandan vergi beyannamelerinin serbest muhasebeci mali müsavirlere imzalatma yükümlülügüne iliskin üst sinir da yeniden degerleme oranina göre artmaktadir. Buna göre 2011 yili mali tablolarina göre aktif toplami 5.176.000,- TL ve net satislari 10.349.000,- TL’yi asmayan kurumlar vergisi mükellefleri ile ticari, zirai ve serbest meslek kazanci dolayisiyla mükellef olanlar, 2012 yilinda beyannamelerini (gelir, kurumlar, muhtasar ve KDV beyannamelerini) bir serbest muhasebeci mali müsavire imzalatmakla yükümlüdürler. (bu sinirlari asan mükellefler, dilerlerse, bir YMM’den tam tasdik hizmeti satin alabilirler. Sinirlari asmayan mükellefler de bir YMM’den tam tasdik hizmetini alabilirler. Ihtiyari olan bu yola giden mükelleflerin, tasdik sözlesmesinin imza yetkisini de kapsamasi durumunda beyannamelerini ayrica bir serbest muhasebeci mali müsavire imzalatmalari söz konusu degildir.) Ancak 2011 yilinda; hasilati 173.000 lirayi asmayan ve alim satim isi ile istigal eden isletme defteri esasinda mükellef olanlar, hasilati 87.000 lirayi asmayan ve alim satim isi disindaki islerle istigal eden isletme defteri esasinda mükellef olanlar, zirai isletme esasinda verilendirilen çiftçilerden hasilati 173.000,- lirayi asmayanlar ile hasilati 121.125,- lirayi asmayan serbest meslek erbabi için beyannamelerini 2012 yilinda imzalatma zorunlulugu söz konusu olmayacaktir. Öte yandan bu zorunluluk, sinirlara bakilmaksizin bütün noterler ile 3568 sayili Kanuna göre yetki almis meslek mensuplari için söz konusu degildir.

 Siyasi Partiler Kanununun 66 ve Ek 6 nci maddesi uyarinca, bir siyasi partiye ayni yil içinde yapilabilecek ayni veya nakdi bagisin toplam tutari da her yil yeniden degerleme oraninda artmaktadir.

 Bu hadlerin 2012 yilinda yeniden degerleme oraninda artirilmis tutarlari Maliye Bakanligi tarafindan Genel Tebliglerle kamuya duyurulmaktadir. Önümüzdeki günlerde bu Tebligler pes pese yayinlanacak ve dolayisiyla yasamin ve üretimin maliyeti asgari % 10.26 artacaktir. Bakanligin Küsuratlari yuvarlama yetkisi ve resmi rakamlarin önem tasimasi dolayisiyla bu Genel Tebliglerin izlenmesinde yarar vardir.

 Ancak Kanunlarda yeniden degerleme oraninda artis öngörülen düzenlemelerin hemen hemen hepsinde Bakanlar Kuruluna ilgili tutar, had veya tarifeyi daha düsük oranda artirabilme yetkisi verilmistir. Içerisinde bulundugumuz global kriz ve ekonomik ortamda bu yetkinin kullanilarak kamusal yük artisinin daha düsük oranda tutulmasinda, mükelleflerin ödeyemeyecekleri yüklerle karsilasmamalari ve üretim maliyetlerinin artmamasi adina yarar vardir.