BIR
GARIP YENIDEN DEGERLEME TEKLIFI
Dr.
A. Bumin DOGRUSÖZ
Dünya
Gazetesi 15.5.2018
Geçtigimiz
cumartesi günü Adalet ve Kalkinma Partisi Grup Baskanvekili Mustafa Elitas ve
Adiyaman Milletvekili Ahmet Aydin tarafindan TBMM Baskanligi’na “Bazi
Kanunlarda Degisiklik Yapilmasi Hakkinda Kanun Teklifi” sunuldu. Teklifte
vergiye iliskin bazi düzenlemelerde yer aliyor.
Bu
düzenlemelerde yer alan konulardan bir önemlisi de bilanço usulüne göre defter
tutanlara yeniden degerleme yapma olanaginin öngörülmesi.
Bilindigi
gibi, mükelleflerin kayitlarinda yer alan iktisadi kiymetler en son 2004
yilinda Vergi Usul Kanununun “enflasyon düzeltmesi” hükümleri uyarinca
güncellenmis, daha sonra enflasyonun söz konusu iktisadi kiymetlerin
degerlerinde yarattigi asinmayi giderici hiçbir çalisma yapilmamisti. Bu
sakincayi gidermek için bende yazilarimda, enflasyon düzeltmesi uygulanmayan
yillarda yeniden degerleme veya benzeri bir uygulama yapilmasini önermistik.
Bu
önerimiz nihayet, ancak kismen yasama geçmektedir. Kismen diyoruz, çünkü
yeniden degerleme sadece 2018 için bir geçici madde ile yürürlüge
konulmaktadir. Oysa bu müessesenin enflasyon düzeltmesi yapilmayan her yil için
kalici madde ile düzenlenmesi yerinde olurdu. Üstelik Teklif, sadece
tasinmazlarin yeniden degerlenmesini öngörmekte, diger amortismana tabi
iktisadi kiymetler için bir düzenleme öngörmemektedir. Oysa isletmelerin
aktiflerinde kayitli tasinmazlarin degeri enflasyondan etkilenirken kamyonlarin
veya makinelerin etkilenmedigini kabul etmek, iktisadi gerçeklere aykiridir ve
çarpik bilançolarin ortaya çikmasina yol açar.
Düzenlemeye
göre tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasinda defter tutan gelir ve kurumlar
vergisi mükellefleri (finans ve bankacilik sektöründe faaliyet gösterenler,
sigorta ve reasürans sirketleri, emeklilik sirketleri ve emeklilik yatirim
fonlari, münhasiran sürekli olarak islenmis altin, gümüs, alim-satimi ve imali
ile istigal eden mükellefler ile döviz üzerinden kayitlarini tutanlar hariç) bu
maddenin yürürlüge girdigi tarih itibariyle aktiflerinde kayitli bulunan
tasinmazlarini (sat-kirala-geri al islemine veya kira sertifikasi ihracina konu
edilen tasinmazlar hariç) 30.9.2018 tarihine yeniden degerleyebileceklerdir.
Burada
bilanço usulünde defter tutanlar ile isletme hesabi esasinda defter tutanlar ve
serbest meslek erbabi arasinda bir esitsizlik yaratilmaktadir. Zira bu
mükelleflerin de isleri ile ilgili, envanterlerinde kayitli tasinmazlari
bulunmaktadir. Bu esitsizlikle bu mükelleflere adeta enflasyon vergisi ihdas
olunmaktadir. Gerçi serbest meslek erbabinin gelir vergisi mükellefleri içinde
üvey evlat muamelesi görmesine alistik. Ancak bu derecedeki bir ayrimciliga her
halde TÜRMOB ve diger meslek odalarinin yasama süreci içerisinde gerekli
girisimlerde bulunarak karsi çikacaklarini düsünüyorum.
Söz
konusu digerlerine nazaran ayricalikli mükellefler, tasinmazlarinin yeniden
degerlenmesi sonucu olusacak deger artislarini özel bir fon hesabina
kaydedecekler ve artik yeni deger üzerinden amortisman ayirmaya devam
edeceklerdir. Bu fon sermayeye ilave disinda her hangi bir sekilde baska bir
hesaba nakledilemeyecek ve isletmeden çekilemeyecektir. Yeniden degerlemeye
tabi tutulan tasinmazin satilmasi sirasinda, fonda yer alan deger artis
miktari, satis kazancinin tespitinde dikkate alinmayacaktir.
Fona yazilan
deger artis tutari, % 5 oraninda vergiye tabi tutulacaktir. Bu vergi yeniden
degerleme isleminin yapildigi ayi izleyen ayin 25. günü aksamina kadar beyan
olunarak ayni sürede ödenecektir.
Burada
ticaret hukuku açisindan % 5 vergi ile gizli yedek akçelerin açiga çikartilmasi
söz konusudur. Normalde, cari oran üzerinden vergi alinmasi gerekirdi. Yine normalde bu müessesenin bir vergi
ertelemesi seklinde düzenlenip, bakiye verginin tasinmazin elden çikartilmasinda
alinmasi gerekir. Çünkü kural olarak yedek akçeler kurumlar vergisi matrahina
dahildir ve vergilendirilmis kazanç üzerinden ayrilir. Ancak Teklifle, fonun
vergilendirilmesi, fondaki tutarlarin sermaye disinda baska bir hesaba nakline
veya isletmeden çekilmesine yahut tasfiyeye kadar ertelenmesi saglanmaktadir. Sermayeye
önce eklenip, sonra sermaye azaltimina gidilirse, önce hangi kaynaktan yapilan
sermaye artisinin geri çekildigi tartismasi ve vergilenip vergilenemeyecegine
iliskin bir tartisma da burada yasanacaktir.
Eger
Maliye Bakanligi, Teklif yasalastiktan sonra bir tarihte, tasinmazin elden
çikartilmasinda söz konusu tasinmaza iliskin deger artis fonunun da
kapatilacagi seklinde bir yorumda bulunursa, o halde bir vergi ertelemesi
degil, tasinmaz deger artislarinin farkli oranda vergilendirilmesi söz konusu olacaktir
ki bu da sistemi bozacaktir.