YENIDEN DEGERLEME ORANININ ETKILERI

12.12.2018 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 2784 görüntülenme YAZDIR

YENIDEN DEGERLEME ORANININ ETKILERI

 

Dr. A. Bumin DOGRUSÖZ

Dünya Gazetesi 11.12.2018

            Yeniden degerleme müessesesi vergi mevzuatimizdan, enflasyon düzeltmesi müessesesinin kabulü ile birlikte, 1.1.2004 tarihi itibariyle kaldirilmistir. Ancak pek çok kanunda, tarife, oran, miktar yahut tutarlarin endekslenmesinde yeniden degerleme orani kullanildigindan Kanunda, Maliye Bakanliginin her yil yeniden degerleme oranini belirleyerek ilan etmesine iliskin düzenleme korunmustur (Vergi Usul Kanunu mük. md. 298/B).

            Burada Hazine ve Maliye Bakanliginin yetkisi “bagli yetki”dir. Özünde bu oranin ne olacagi kanunla belli edilmis, bakanliga sadece bu orani ilan etme yetkisi verilmistir. Kanuna göre yeniden degerleme orani, yeniden degerleme yapilacak yilin Ekim ayinda bir önceki yilin ayni dönemine göre Üretici Fiyatlari Genel Endeksinde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artis oranidir.

Türkiye Istatistik Kurumu, 2019 yilinda uygulanacak çesitli oran, tarife, ceza gibi endekslenmis degerlerin belirlenmesine esas olacak yeniden degerleme oraninin temeli olan, Ekim ayindaki 12 aylik ortalamalara göre YI-ÜFE’yi 3.11.2018 günü açikladi. Maliye Bakanligi’da bu orani esas alarak, 503 sayili Vergi Usul Kanunu Genel Teblig ile 2018 yeniden degerleme oranini % 23,73 olarak ilan etti.

            Bu oran 2019 yilinda uygulanacak pek çok vergi, bazen istisna, harç, ceza tutarlarinin belirlenmesinde rol oynayacagi gibi yargilama usulünde de görevli mahkemenin, kesinlesecek veya istinaf yahut temyiz edilebilecek kararlarin belirlenmesindeki ölçüte de kaynaklik edecektir. Bu oranin etkileyecegi bazi önemli düzenlemeleri, asagida siralayalim istedik.

            Mesken kira gelirlerine 2018’de 4.400 TL olarak uygulanan istisna tutari ile isyerinde yemek vermeyerek ücretlilerine yemek bedeli ödeyen isverenlerin bu bedellerden 2018 yilinda istisna tuttuklari 16,-TL’lik istisna tutari, 2019 yilinda % 14.47 fazlasi ile uygulanacaktir. Gelir vergisi tarifesinin gelir dilim tutarlari da % 14.47 oraninda artacaktir.

            Veraset ve Intikal Vergisinde istisnalarla birlikte matrah dilim tutarlari da % 14.47 artacaktir. Buna göre 2018 yilinda mirasçi fürug ve es için ayri ayri 201.154 TL olarak uygulanan istisna tutari 2019 yilinda 248.880,- TL’ye yükselecektir.

            Motorlu araç sahiplerince ödenecek motorlu tasilar vergisi ve maktu damga vergisi tutarlari, pasaport, ehliyet, yargi harci gibi maktu olarak belirlenmis pek çok harç tutari % 23,73 oraninda artacaktir.

            Vergi Usul Kanununda yer alan pek çok had veya tutar da yeniden degerleme oranindan etkilenmektedir. Örnegin nihai tüketicilere yapilan satislarda fatura yerine yazar kasa fisi veya perakende satis fisi verebilme siniri 2018’de 1.230,- TL olacak. Bu sinir halen 1.000 TL olarak uygulanmaktadir. Yine ayni sekilde mükelleflerin aldiklari iktisadi kiymet bedellerini amortismana tabi tutmaksizin dogrudan gider yazabilmelerine iliskin sinir da ayni sekilde yükselecektir.

            Vergi Usul Kanununda maktu tutar olarak belirlenmis cezalar da artiyor. Belge düzenlememe, defterlere kanunla belirlenen sürelerde kayit yapmama, vergi kimlik numarasi kullanmama, ikaza ragmen araci durdurmama, muhasebe standartlarina uymama ve daha pek çok fiilin cezasi 2019 yilinda % 23.73 zamli olarak uygulanacak.

            Emlak vergileri de 2019’da zamlanacaktir. 2019 yilinin matrah belirlenmesine iliskin genel dönem olmamasi dolayisiyla, artis yeniden degerleme oraninin yarisi oraninda, yani % 11,86 oraninda olacaktir.

            Yeniden degerleme orani, sadece vergi mevzuatindaki düzenlemeleri etkilemiyor, baskaca mevzuatlara da etkiliyor. Örnegin trafik cezalari, Is Kanunu ve Sendikalar Kanunu uyarinca kesilen idari para cezalari, Rekabet Kurulunca uygulanan para cezalarinin tutarlari da 2019 yilinda yeniden degerleme orani oraninda artiyor.

            YMM’ler tarafindan yapilan tam tasdik ve KDV iade tasdik islemlerinde, alt firma karsit incelemesine tabi tutulmasi gereken had da, 2019 yilinda % 23,73 oraninda artacak. Yillik KDV iadelerinde geçerli asgari iade tutarinin belirlenmesinde de yeniden degerleme orani etkili olmaktadir. Kurumlar vergisi veya gelir vergisi beyannameleri ile muhtasar ve KDV beyannamelerinin SMMM'lere imzalattirilmasina iliskin hadler de her yil yeniden degerleme oraninda artirilarak tespit edilmektedir.  

            Siyasi Partiler Kanununun 66 ve Ek 6. maddesi uyarinca, bir siyasi partiye ayni yil içinde yapilabilecek ayni veya nakdi bagisin toplam tutari da her yil yeniden degerleme oraninda artmaktadir.

            Bu hadlerin 2018 yilinda yeniden degerleme oraninda artirilmis tutarlari Hazine ve Maliye Bakanligi tarafindan Genel Tebliglerle kamuya duyurulmaktadir. Önümüzdeki günlerde bu Tebligler pes pese yayinlanacak ve dolayisiyla yasamin ve üretimin maliyeti yaklasik % 23,73 artacaktir.

            Ancak Kanunlarda yeniden degerleme oraninda artis öngörülen düzenlemelerin hemen hemen hepsinde Cumhurbaskanina ilgili tutar, had veya tarifenin daha düsük oranda artmasina veya ilgili tutar, had veya tarifenin ayni kalmasina yol açacak sekilde takdir yetkisi taninmistir.  Mali yüklerin % 23,73 artacak olmasinin zaten yüksek olan enflasyon oranini olumsuz etkileyecegi, önümüzde mahalli idareler seçimlerinin bulunmasi gibi pek çok etkenle kamu oyunda Cumhurbaskaninin bu yetkisini kullanacagi beklentisi yaygindir. Bu nedenle önümüzdeki yil uygulanacak ilgili tutar, had veya tarifeler için Cumhurbaskani Kararlari ile Hazine ve Maliye Bakanligi Tebliglerini izlemekte yarar vardir.