VERGI YARGISINDA DAVADAN FERAGAT

26.06.2016 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 3980 görüntülenme YAZDIR

Vergi yargisinda davadan feragat

Dr. Bumin DOGRUSÖZ

Dünya Gazetesi / 23.06.2016

 

Idari Yargilama Usulü Kanunu’nda davadan feragat müessesesi düzenlenmemis, bu konuda kanunun 31. maddesi ile Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na (HMK) gönderme (atif) yapilmistir. HMK’nin konumuza iliskin 307. maddesinde feragat, davacinin talep sonucundan kismen veya tamamen vazgeçmesi olarak tanimlanmistir. 

Ancak bu müesseselerin Idari Yargilama Usulü Kanunu’nda düzenlenmek yerine HMK’a gönderme yapilmasi yerinde olmamistir.

Aslinda davacinin davasindan feragat etme hakki onun dava açma hakkinin dogal bir uzantisidir. Ancak idarenin yargisal denetiminin gerçeklestirildigi idari yargida, özellikle dava konusu islem hakkinda bir karara varildiktan sonra temyiz yahut karar düzeltme asamasinda veyahut islem açikça hukuka aykiri görülüp hakkinda yürütmeyi durdurma karari verildikten sonra davaciya davasindan vazgeçme hakkinin taninmasi, yapilmis olan yargisal denetimin geçersiz sayilmasi sonucunu dogurur. Çünkü idari yargida yargilanan davali degil, idari islemdir ve dava davacinin haksizliga maruz kalip kalmadiginin denetimi kadar, idarenin islemi yaparken hukuka uygun davranip davranmadiginin denetimini de içermektedir.  Bu nedenle bu gibi hallerde davadan feragat, hukuka aykiriligi konusunda kesinlesmemis düzeyde de olsa karar verilmis bir idari islemin hukuk aleminde varligini sürdürmesine yol açmaktadir. 

Örnegin hakkinda uygulanan cezali tarhiyatin hukuka aykiriligi bir kere mahkeme asamasinda saptandiktan sonra, davacinin temyiz asamasinda feragati, ayni zamanda idarenin hukuka aykiri isleminin hukuk aleminde kalmasina muvafakat etmesi anlamini da dogal olarak tasiyacak ve hukuka aykiri islem davacinin iradesi ile artik hukuka uygun islem olarak kabul edilecektir. 

Bu nedenle idari yargida davadan feragat, ancak idari yargilama hukukuyla bagdastigi ölçüde ve özellikle de idari yargi da iptal davalarinin objektifligi ve kamuya yönelik sonuçlari dikkate alinarak uygulanabilir. Idari Yargida iptal davasi, kural olarak ilgililerin haklarini ve çikarlarini korumanin yani sira hiç süphesiz ki, yürütme ve idarenin hukuka uygun davranmasini gerçeklestirmeye yönelik kamusal düzeni korumayi da amaçlamaktadir. Bu nedenle, feragat müessesesinin özellikle kamu yararini ilgilendiren konularda yargicin takdir ve degerlendirmesi çerçevesinde ele alinmasi ve kamu yarari ile bireysel yararlar bagdastigi ölçüde feragat müessesesi kabul edilmelidir.

Bütün bu nedenlerle yargi anlayisinda, idare ve vergi mahkemelerinin ve özellikle islemde hukuka aykiriliklar saptayan yerel mahkeme kararinin temyizi asamasinda Danistay’in feragati nazara almayarak davaya devam etmesi ve karara baglamasi gerektigi kabul edilmektedir. Nitekim Danistay’in, yapilan feragati idari yargilama usulünün özellikleri ve kamu yarari ölçütleri ile irdeleyerek nazara almadigi ve feragate ragmen davaya devam ederek ihtilafi sonuçlandirdigi pek çok karari vardir. Bu kararlarda, “idarenin yargisal denetiminin gerçeklestirildigi idari yargida, davanin karara baglanmasindan sonraki asamada temyiz veya kararin düzeltilmesi isteminin incelenmesi sirasinda davaciya davasindan feragat etme hakkinin taninmasinin, yapilmis yargisal denetimin geçersiz sayilmasi sonucunu doguracagina; bunun da, idarenin faaliyetlerinde hukuka uygunlugun saglanmasi amaciyla, dolayisiyla kamu yarariyla bagdasmayacagina” isaret edilmistir. (Örnegin Danistay 10. Daire E.1995/5846 K.1996/6434 T.30.10.1996; Danistay 10. Daire E.1994/62 K.1994/3627; Danistay 6. Daire E.1994/484 K.1994/1873 T.9.5.1994)

Son dönemlerin modasi ise, çikarilan mali af kanunlarinin, aftan yararlanmayi “davadan feragat” kosuluna baglamasidir. Bu gibi feragat hallerinde yarginin eli-kolu baglanmakta, feragat müessesesine idari yargilama ilkeleri ile yaklasamamaktadir.      

Öte yandan feragatin bir önemli sonucu da, feragat eden tarafin yargilama giderlerine katlanmasi ve bu kapsamda durusmali davalarda karsi taraf için “vekâlet ücreti” ödemeye mahkûm edilmesidir. 

Bu nedenle çikartilan af kanunlarindan hazine, yargilama harçlari ve vekâlet ücreti kadar menfaat saglamaktadir. Oysa bu sonucu, HMK’ya atifla düzenlenmis feragat müessesesi içerisinde dogal kabul etmek mümkün degildir. Çünkü bu gibi hallerde feragat, kisinin haksizligini kabul eden özgür iradesiyle degil, saglanan mali olanaklardan yararlanma amaciyla zorunlu olarak yapilmaktadir. Aslinda mali af kanunlarina “feragat” kosulunun konulmasi yanlistir. Bu gibi hallerde af ve feragat, idari islemin hukuksal denetimden kaçirilmasi sonucunu dogurmaktadir, içtihat olusumuna da engel olmaktadir. 

Bu nedenle mali af kanunlarinda aftan yararlanmanin “davadan feragat” kosuluna baglanmasi yerine, isteyenlere davalarina devam etme yolu açik tutulmalidir. Ancak hem af, hem de dava yolunun kullanilmasi, davadan haksiz çikma halinde, aftan yararlanilarak ödenen tutarin %10’u kadar haksiz çikma zammi ödenmesi kosuluna baglanabilir. Nitekim 60’li yillarin mali af kanunlarinda bu yönde düzenlemeler mevcuttur.

Adalet Bakanligi’nin Idari Yargilama Usulü Kanunu’nda yapilacak degisiklerle ilgili çalismalar yaptigi su günlerde, bizde bu konuyu gündeme getirelim istedik.