YENIDEN DEGERLEME ORANI VE ETKILERI

15.12.2016 Dr. Bumin DOGRUSÖZ - 3313 görüntülenme YAZDIR

Yeniden degerleme orani ve etkileri

DÜNYA GAZETESI 15.11.2016

Yeniden degerleme müessesesi vergi mevzuatimizdan, enflasyon düzeltmesi müessesesinin kabulü ile birlikte, 1.1.2004 tarihi itibariyle kaldirilmistir. Ancak pek çok kanunda, tarife, oran, miktar yahut tutarlarin endekslenmesinde yeniden degerleme orani kullanildigindan kanunda, Maliye Bakanligi’nin her yil yeniden degerleme oranini belirleyerek ilan etmesine iliskin düzenleme korunmustur (Vergi Usul Kanunu mük. md. 298/B).

Burada Maliye Bakanligi’nin yetkisi “bagli yetki”dir. Özünde bu oranin ne olacagi kanunla belli edilmis, bakanliga sadece bu orani ilan etme yetkisi verilmistir. Kanuna göre yeniden degerleme orani, yeniden degerleme yapilacak yilin ekim ayinda bir önceki yilin ayni dönemine göre Üretici Fiyatlari Genel Endeksi’nde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artis oranidir.

Türkiye Istatistik Kurumu, 2017 yilinda uygulanacak çesitli oran, tarife, ceza gibi endekslenmis degerlerin belirlenmesine esas olacak yeniden degerleme oraninin temeli olan, Ekim ayindaki 12 aylik ortalamalara göre YI-ÜFE’yi yüzde 3.83 olarak açikladi. Maliye Bakanligi’da bu orani, 474 sayili Vergi Usul kanunu Genel Teblig ile 2016 yeniden degerleme orani olarak ilan etti.

Bu oran pek çok vergi, bazen istisna, harç, ceza, görevli mahkeme belirlenmesinde ölçüt vb. konu için 2017’da yapilacak artis oranini ifade etmektedir. Bu oranin etkileyecegi bazi önemli düzenlemeleri, asagida siralayalim istedik.

Mesken kira gelirlerine 2016’da 3 bin 800 TL olarak uygulanan istisna tutari ile isyerinde yemek vermeyerek ücretlilerine yemek bedeli ödeyen isverenlerin bu bedellerden 2016 yilinda istisna tuttuklari 13.70 TL’lik istisna tutari, 2017 yilinda %3.83 fazlasi ile uygulanacaktir. Gelir vergisi tarifesinin gelir dilim tutarlari da %3.83 oraninda artacaktir.

Veraset ve Intikal Vergisi’nde istisnalarla birlikte matrah dilim tutarlari da %3.83 artacaktir. Buna göre 2016 yilinda mirasçi fürug ve es için ayri ayri 170 bin 86 TL olarak uygulanan istisna tutari 2017 yilinda 176 bin 600 TL’ye yükselecektir.

Motorlu araç sahiplerince ödenecek motorlu tasilar vergisi ve maktu damga vergisi tutarlari da %3.83 oraninda artacaktir. Pasaport, ehliyet, yargi harci gibi maktu olarak belirlenmis pek çok harç tutari da %3.83 oraninda artacaktir.

Vergi Usul Kanunu’nda yer alan pek çok had veya tutar da yeniden degerleme oranindan etkilenmektedir. Örnegin nihai tüketicilere yapilan satislarda fatura yerine yazar kasa fisi veya perakende satis fisi verebilme siniri 2017’de 930 TL olacak. Bu sinir halen 900 TL olarak uygulanmaktadir. Yine ayni sekilde mükelleflerin aldiklari iktisadi kiymet bedellerini amortismana tabi tutmaksizin dogrudan gider yazabilmelerine iliskin sinir da ayni sekilde yükselecektir..

Vergi Usul Kanunu’nda maktu tutar olarak belirlenmis cezalar da artiyor. Belge düzenlememe, defterlere kanunla belirlenen sürelerde kayit yapmama, vergi kimlik numarasi kullanmama, ikaza ragmen araci durdurmama, muhasebe standartlarina uymama ve daha pek çok fiilin cezasi 2017 yilinda %3.83 zamli olarak uygulanacak. 
Emlak vergileri de 2016’ya nazaran %1.91 olarak zamli olarak tahsil edilecek. Çünkü Emlak Vergisi Kanununda matrahin hesabinda vergi degerlerinin her yil yeniden degerleme oraninin yarisi kadar artirilarak uygulanmasi öngörülmekte.

Yeniden degerleme orani, sadece vergi mevzuatindaki düzenlemeleri etkilemiyor, baskaca mevzuatlara da etkiliyor. Örnegin trafik cezalari, Is Kanunu ve Sendikalar Kanunu uyarinca kesilen idari para cezalari, Rekabet Kurulu’nca uygulanan para cezalarinin tutarlari da 2017 yilinda yeniden degerleme orani oraninda artiyor. 
YMM’ler tarafindan yapilan tam tasdik ve KDV iade tasdik islemlerinde, alt firma karsit incelemesine tabi tutulmasi gereken had da, 2017 yilinda %3.83 oraninda artacak. Yillik KDV iadelerinde geçerli asgari iade tutarinin belirlenmesinde de yeniden degerleme orani etkili olmaktadir. Kurumlar vergisi veya gelir vergisi beyannameleri ile muhtasar ve KDV beyannamelerinin SMMM'lere imzalattirilmasina iliskin hadler de her yil yeniden degerleme oraninda artirilarak tespit edilmektedir.

Siyasi Partiler Kanunu’nun 66 ve Ek 6’nci maddesi uyarinca, bir siyasi partiye ayni yil içinde yapilabilecek ayni veya nakdi bagisin toplam tutari da her yil yeniden degerleme oraninda artmaktadir. Bu hadlerin 20016 yilinda yeniden degerleme oraninda artirilmis tutarlari Maliye Bakanligi tarafindan genel tebliglerle kamuya duyurulmaktadir. Önümüzdeki günlerde bu tebligler pes pese yayinlanacak ve dolayisiyla yasamin ve üretimin maliyeti yaklasik %4 artacaktir.

Ancak kanunlarda yeniden degerleme oraninda artis öngörülen düzenlemelerin hemen hemen hepsinde Bakanlar Kurulu’na ilgili tutar, had veya tarifeyi daha düsük oranda artirabilme, bazen de daha fazla arttirma yetkisi verilmistir. Bu nedenle sadece yeniden degerleme oranina bakmayip, Bakanlar Kurulu Kararlari’ni da izlemek gerekmektedir.