DEVLET,
KANUN, KARAR, UYGULAMA
Osman Arioglu
ITO HABER / 02 Ocak 2019 Çarsamba
Devlet kurumu, toplumda güven ve istikrar içerisinde
yasanilmasi için tartismasizdir. Her ne kadar zaman zaman devletsiz de toplum
yasaminin olabilecegi tartisilmis olsa da realitede devletsiz toplum anarsi ve
kargasa içerisinde gelisme saglayamayacagi birçok örnekle görülmüstür. Bunu en
bariz sekilde, çevremizdeki küçük topluluklarin ne derece zayif kaldiklarini,
kendi içlerinde ugrasmaktan hiçbir gelisme gösteremediklerini ve güçlü
devletlerin istihbarat örgütlerince kolayca manipüle edilebildiklerinden
görebiliyoruz.
Toplumda gelisme ve istikrar için devlet yapisinin
güçlü olmasi yaninda hukuk ve demokrasin de gücü önemlidir. Kurallar bütünü olan
Anayasa, kanun, kararname, yönetmelik ve tebligler ve hatta uygulama
genelgeleri devlet çarkini isletirken toplum bireyleri arasinda güçlükleri
giderme sorunlari çözme ve devlet gücünün bu kurallar çerçevesinde sihhatli
uygulanmasini saglamak içindir. Elbette her kanun maddesi herkes tarafindan
begenilmeyebilir. Ancak, hukuk sisteminde yapilmasi gereken kanunu tanimamak
degil, kanun yürürlükte oldugu sürece ona uymak, yanlis bir madde olduguna
inaniliyorsa da degistirilmesinin yine anayasal prosedür içerisinde
saglanmasidir. Bunun da yolu ya yasama organina kanun teklifi verilmesi ve bu
teklifin yasama organi tarafindan kabulü veya Anayasa Mahkemesi’nde Kanunun
Anayasaya aykiri oldugu yönünde açilan bir dava ile iptal edilmesinin
saglanmasidir.
Demokrasilerde Siyasi partilerin varliginin en önemli
nedeni yönetim erkini elinde bulunduranlarca yapilabilen hatali düzenlemeleri
ya yukaridaki mekanizmalari çalistirarak degistirilmesini saglamak veya topluma
anlatmak ve toplum destegi ile iktidar degisimini saglamaktir. Kurallarin hakim
olmasi ve bu kurallara herkesin uymasi, begenilmeyen kurallarin ve yönetimlerin
degistirilebilmesinin usul ve yöntemlerinin belli olmasi demokrasilerin en
önemli üstünlükleridir.
Devlet kurumunu yönetenler ise genel olarak
siyasilerdir. Bürokrasinin görevi ise devlet kurumunun kanun ve mevzuat
çerçevesinde yönetilmesinde siyasilere yardimci olmaktir. Bürokrasi, bu destek
görevini yürütürken kisisel fikir dünya görüsü veya dogrularina göre degil,
yasal mevzuati uygulamakla görevlidir. Bir Kanun hükmü, bir kararname hükmü,
bürokratin kisisel fikrine göre yanlis olabilir. Bürokrat yine de bu hükmü
uygulamak durumundadir. Ta ki, bu hüküm degistirilesiye kadar. Zaten demokrasi
ile anarsi rejimini birbirinden ayiran da erki elinde bulunduranlarin kendi
kisisel fikirlerine göre degil yazili kurallara göre uygulama yapmalaridir.
Elbette bürokrasi de yanlis buldugu hükümleri
degistirme konusunda siyasileri ikna etmeye çalisir. Çogunlukla da zaten bu
hükümlerin hazirlanmasinda bürokrasinin tecrübesi, bilgi ve becerisi yol
gösterici olur. Ancak burada hiçbir zaman rollerin karistirilmamasi gerekir.
Bürokrat yazili bir hükmü kendi görüs veya düsüncesine uygun degil diye
uygulamama hakkina sahip degildir. Kendi fikri mevzuat hükmünden taban tabana
zit ise ve kendisine bu hükmün uygulanmasi dogru gelmiyorsa o zaman bunun yol
ve yöntemi bellidir, bürokrat görevinden affini isteyebilir. Yani istifa veya
görevden çekilme diye buna iliskin kurallar da yine demokrasilerde mevzuatla
belirlenmistir.
Uygulamada, bazen bürokrat kendini kaptirip ‘kural
benim’ anlayisi ile hareket edebilir. Belli bir zaman bu durum fark
edilmeyebilir. Kuralin amaci ile uygulama alakasiz hale gelebilir. Ancak bu
elbette fark edilir ve o zaman da uygulamayi yanlis yönlendiren bürokrat bunun
hesabini yönetime veya yargiya vermek zorunda kalir. Türkiye’de bu yanlis
uygulamalara en önemli örnek olarak darbe ve darbe tesebbüslerini
gösterebiliriz. En son 15 Temmuz 2016 FETÖ darbe tesebbüsü ile de görüldü ki;
toplum kendi demokrasi ve kurumlarina sahip çiktikça kural disi tesebbüsler
basarisiz kalmaya mahkumdur.
Sonuç olarak, demokrasilerde herkesin en önce
demokrasiyi, dolayisiyla kurallara uymayi içsellestirmesi, bunun toplum
yararina oldugunu net olarak görmesi, uygulamacilarin da kendi fikirlerini göre
degistirmeksizin kurallara uymalari ve uygulamalari en temel olmazsa olmazdir.