DIS TICARETTE BARTER
ÖDEME SISTEMI
Hasan AKDOGAN
Dünya Gazetesi / 07 Subat 2019
Sayin okurlar,
dis ticarette çok çesitli ödeme sekilleri bulunuyor. Zaman zaman bunlari
yazilarima konu ediyorum. Uluslararasi ticarette rekabetin arttigi, sik sik
krizlerin yasandigi ve döviz sikintisi nedeniyle finansman açigi olustugu
günümüzde, dis ticaret hacminin arttirilmasi için farkli ticaret ve finans
yöntemlerinin uygulanmasi gerekli oluyor. Uluslararasi ticarette takas
sisteminin cari açik veren ülkelerin mali durumlarini toparlamada, dis
borçlarini ödemede, stoklarini eritmede, döviz sikintilarini asmada etkili
olacagi görülüyor. Takas sisteminin türevleri olan barter sistemini Ticaret
Basmüfettisi Bayram Çelik detayli olarak inceleyip Gümrük Dünyasi Dergisi’nde
yayimlamis bulunuyor.
Barter
sistemine yakindan bakalim; Barter sistemi bildigimiz takastan daha farkli
gelismis bir ticari sistemi ifade ediyor. Barter, bir firmanin satin aldigi mal
ve hizmetin bedelini kendi ürettigi mal veya hizmetle geri ödemesidir.
Öncelikle
barter sisteminin isleyebilmesi için bu sistemi organize edecek bir barter sirketinin
olmasi gerekir. Bu sirkete birçok firma üye olur. Üye firmalar satmak
istedikleri ürün/hizmetleri barter sirketi tarafindan organize edilen bir ortak
havuza aktarir. Her firma ihtiyaç duydugu ürün ve hizmetleri bu havuzdan satici
firma ile karsilikli anlasarak temin eder. Satin aldigi ürün ve hizmet kadar
barter sis-temine borçlanmis olur. Borcunu ise barter ortak havuzundaki kendi
ürün ve hizmetlerini satarak öder. Kendi ürünlerini belirli bir süre içinde
satamazsa borcunu nakit olarak öder. Bu süre, barter firmasina göre degismekle
beraber genellikle 9 ya da 12 aydir.
Barter firmasinca belirlenen bu süre zarfinda firma barter sisteminde bulunan
ürünlerini satabildigi takdirde borcunu ödemis olur. Aksi durumda ticarete konu
olan ürün ya da hizmetin bedelini sürenin bitiminde nakit olarak öder.
Barter
sistemi bir mal ve hizmet pazari olup, fiyati alici ve satici karsilikli
belirler. Bu pazar internet ortaminda E-ticaret modeli içerisinde de
yapilabilmektedir. Barter sirketi serbest piyasa anlayisinda islemlerin
gerçeklesmesine özen gösterir. Üye firmalar sadece barter pazarinda arz edilen
ürünleri alabilirler.
Barter
sistemi ile satis yapan firma ürününün bedeli kadar barter sisteminden alacakli
olur ve alacagini sistemden mal veya hizmet alarak tahsil eder. Üyelerin
ürünleri ile ödeme yapabilecekleri oranda alim yapmalari ve yine ihtiyaçlarini
karsilayabilecekleri oranda satis yapmalari esastir. Barter sirketi sistem
üzerinden alis veris yapan alici ve saticidan ayri ayri olmak üzere belli bir
oranda komisyon tahsil eder.
Türkiye’de barter uygulamasi
Dünyada
özellikle gelismis ülkelerde, çesitli sektörlerde 60 yildir kullanilan barter
sistemi, Türkiye’de 1990’li yillarda baslamis olup, son yillarda yaklasik 100
barter sirketi faaliyetini sürdürmektedir. Tür-kiye’deki barter sisteminde
firmalar bir barter ortak havuzunda toplanir. Firmalar sisteme arz etmek
istedikleri ürünleri ya da taleplerini barter sirketine bildirir. Barter Bilgi
Bankasi ile birbirlerinin arz ve taleplerini ögrenen firmalar, birbirleriyle
ürün veya hizmetlerini para kullanmadan takas ederler. Barter sirketleri, gerek
ürünlerini satabilmeleri gerekse ihtiyaçlarini karsilayabilmeleri için
firmalara yardimci olur ve danismanlik yapar. Türkiye uygulamasina bakildiginda
yaklasik 20 yillik bir geçmisi bulunan barter sisteminin çok fazla gelisim
imkani bulamadigi ve dis ticaretten ziyade dahili ticarette uygulama alani
buldugu görülüyor.