Vergi uygulamasinda ispat

01.02.2016 Osman ARIOGLU- 3158 görüntülenme YAZDIR

(1 Subat 2016 Tarihiyle Istanbul Ticaret Gazetesinde Yayinlanmistir.)

Ispat konusu vergi uygulamasinin en temelini teskil eder. Bizim vergi sistemimizde de vergi uygulamasinda ispat, Vergi Usul Kanunu (VUK)’nda düzenlenmistir. Tüm vergilerin uygulamasinda bu düzenleme çerçevesinde degerlendirme yapilmak durumundadir. VUK 3. Maddesinde en son 1981 yilinda yapilan degisiklikle temel prensip olarak vergilemeye iliskin olaylarda ekonomik ve teknik icaplara aykiri bir durumu iddia edenin ispat etmesi gerektigi seklindedir. Madde aslinda durumu son derece net ve özlü bir sekilde ortaya koymustur. Madde gerekçesinde de konu son derece objektif kriterlere baglanmaya çalisilmistir.

Madde hükmü ile öngörülen kriterleri alt alta siralarsak;

  • Vergi kanunlarinda birinci prensip kanun metninde yazili olandir.
  • Sayet kanun metni vergilendirmeye iliskin durumu net kavramakta zorlaniyorsa o zaman getirilis   amacina bakilir ve düzenlemenin getirilis amaci dikkate alinarak hüküm verilme yoluna gidilir.
  • Ispat konusunda yemin hariç her türlü delil ileri sürülebilecektir.
  • Son olarak da iktisadi ticari ve teknik icaplara aykiri iddiada bulunan taraf bu iddiasini delilleriyle ispat etmek mükellefiyeti altindadir.

Vergi uygulamasi anlaminda söyleyecek olursak bir vergi incelemesinde vergi inceleme elemani veya vergi idaresi bir vergi kayip ve kaçagi buldugunu iddia ediyorsa buldugu bu kayip kaçagi delilleriyle ortaya koymak durumundadir. Sadece ben bunu uygun görmedim veya kabul etmiyorum demek suretiyle bir tarhiyat yapilamamasi temel prensiptir.

Inceleme elemani veya idare böyle bir iddiada bulunuyorsa mükellefin haklari söz konusudur. Bu haklar;

  • Uzlasma talep etmek,
  • Bir vergileme hatasi oldugunu düsünüyorsa düzeltme talep etmek,
  • Bu yollarla sonuç alamiyorsa veya bu yollara hiç basvurma geregi duymadan yargiya gitmek.

Yargi bu itirazi degerlendirirken dogal olarak öncelikle tarhiyatin ilgili kanun maddesine uygun olup olmadigina bakacaktir. Bunu yaparken de tarhiyatin delillerinde yasaya uyarlik var mi, bu tarhiyatin dayanaklari geçerli mi konularina bakacaktir.

Mükellef ise tarhiyata hangi nedenle itiraz ettigini yine yasada öngörülen geçerli kanitlari ile ispat etme yoluna gidecektir.

Madde bu haliyle Idareye bir vergi salarken sadece iddiaya dayali hareket edemeyecegini delillendirmesi gerektigini, mükellef de bu tarhiyatin hakli veya yerinde olmadigini ispat için imkan sunmaktadir.

Elbette uygulamada Idarenin bu maddeden memnuniyetsizligi olurken, mükellef tarafinin bütün ispat külfetinin kendisine birakildigini, yapilan afaki bir tarhiyatin bile dogru olmadigini mükellefin ispat etmesi gerekmesi gibi bir mecburiyetinin oldugunu ileri sürerek memnuniyetsizligini ifade etmektedir.

VUK yeniden düzenlenmesine iliskin Tasari Taslagi hazirlanirken de öyle zannediyorum ki, en çok tartisilan maddelerden biri bu madde olmustur.

Tasari Taslaginda 5. Madde olarak düzenlenen bu konuda iki fikra daha madde metnine ilave ediliyor.

Ilave edilen 3 numarali fikra ile vergi kanunlarinin dolanilmasi diye adeta niyet okuyuculugunu cezalandirici bir hüküm konuluyor.

5. fikra olarak da “Vergiyi doguran olay ve bu olaya iliskin muamelelerin gerçek mahiyeti ile bu maddedeki diger hükümlere uygun olarak yapilan bir tespit veya tarhiyatin iktisadi, ticari ve teknik icaplara uymadiginin veya olayin özelligine göre normal ve mutad olmadiginin mükellef tarafindan iddia olunmasi hâlinde ispat külfeti kendisine aittir.”denilmek suretiyle açik olarak tüm ispat külfeti mükellefe yükleniyor.

Bu iki hükmün eklenmesi ile her ne kadar düzenleyenlerin böyle bir amaci olmasa da, bize göre; bugüne kadar en objektif kriter olarak devam eden VUK 3. Madde, idarenin iyi niyetli, mükellefin ise kötü niyetli olacagi pesin kabulüne dayanir bir hal almis oluyor. Bu haliyle de dogal olarak ileride ciddi sikintilara ve kötüye kullanimlara meydan verecek mahiyettedir.

Bu nedenle konuyu kamuoyu bilgilendirmesine açan Maliye Bakani Agbal’i bir kez daha tebrik eder, ayni hassasiyeti getirilen önerilerin dikkate alinmasinda da gözlemlemeyi umariz.